Silniejszy i sprawiedliwszy jednolity rynek – komunikat Komisji Europejskiej

28 października b.r. Komisja Europejska przedstawiła plan Unowocześnianie wspólnego rynku: więcej możliwości dla ludzi i biznesu (Upgrading the Single market: more opportunities for people and business), którego celem jest „uwolnienia pełnego potencjału jednolitego rynku”. Centralnymi elementami planu są: wspieranie rozwoju małych i średnich firm, a w szczególności start-upów, promowanie innowacyjności, ułatwienie przedsiębiorcom dostępu do finansowania oraz wzmacnianie pozycji konsumentów. W Planie Komisji znalazły się ogólne założenia dotyczące dalszej harmonizacji przepisów z zakresu ochrony własności intelektualnej, a także walki z dyskryminacją konsumentów i przedsiębiorców ze względu na ich narodowość lub miejsce zamieszkania, w tym z blokowaniem geograficznym.

Prawa własności intelektualnej

Komisja podkreśliła, że efektywny i łatwo dostępny system ochrony własności intelektualnej jest szczególnie istotny w przypadku małych i średnich firm oraz start-upów. Bardzo często firmy te nie dysponują środkami, które umożliwiłyby im skuteczną ochronę przysługujących im praw własności intelektualnej. Mając to na względzie, Komisja planuje wprowadzenie rozwiązań usprawniających europejskie postępowanie w sprawach drobnych roszczeń oraz weryfikację krajowych systemów ochrony IP. Komisja zauważa również potrzebę harmonizacji przepisów dotyczących dochodzenia roszczeń w sprawach o naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa. Przeprowadzone badania wskazują, że małe i średnie firmy w bardzo dużym stopniu polegają na tajemnicy jako środku ochrony swojego know-how. Obecnie ochrona tajemnicy przedsiębiorstwa jest regulowana przepisami krajowymi, co utrudnia mniejszym przedsiębiorcom walkę z jej naruszeniami.

Korzystna dla małych i średnich firm ma być także dalsza harmonizacja regulacji dotyczących własności przemysłowej. Plan Komisji zakłada, że w latach 2016-2017 zostanie wprowadzony system jednolitego patentu europejskiego oraz zostanie utworzony Jednolity Sąd Patentowy. W najbliższym czasie Komisja ma odnieść się do wątpliwości dotyczących relacji między jednolitym patentem europejskim a patentami krajowymi, a także dodatkowymi świadectwami ochronnymi. Poza tym Komisja rozważa utworzenie systemu jednolitych dodatkowych świadectw ochronnych, które są szczególnie istotne dla producentów leków, urządzeń medycznych, środków leczenia zwierząt oraz środków ochrony roślin. Komisja rozważy także wprowadzenie wyjątku od ochrony zapewnianej przez dodatkowe świadectwa ochronne w przypadku produktów eksportowanych poza UE. Umożliwiłoby to producentom leków z UE skuteczniej konkurować z przedsiębiorcami z państw, w których podobna forma ochrony wynalazków nie istnieje.

Ponadto Komisja potwierdziła, że zamierza zrewidować system zwalczania naruszeń praw własności intelektualnej na skalę komercyjną. W tym celu zamierza wykorzystać podejście „podążania za pieniędzmi” („follow the money”), które miałoby uderzać w źródła finansowania dużych naruszycieli.

Różne warunki sprzedaży oraz blokady geograficzne

Komisja postanowiła również podjąć bardziej zdecydowane działania przeciwko dyskryminacji konsumentów i przedsiębiorców ze względu na ich narodowość lub miejsce zamieszkania, w tym przeciwko tzw. blokowaniu geograficznemu – czyli np. ograniczaniu lub różnicowaniu dostępu do określonych dóbr, w tym utworów – filmów, muzyki, etc. do określonych terytoriów wewnątrz wspólnoty. Obecnie kwestie te reguluje art. 20 Dyrektywy usługowej (Dyrektywa 2006/123/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. dotycząca usług na rynku wewnętrznym, Dz.U. L 376 z 27.12.2006), który wskazuje, że państwa członkowskie są odpowiedzialne za zapewnienie usługobiorcom równych warunków dostępu do usług, udostępnionych przez usługodawcę ogółowi ludności, bez względu na przynależność państwową lub miejsce zamieszkania usługobiorcy. Jednocześnie przepis ten nie wyklucza możliwości zachowania różnic w tych warunkach dostępu, które są bezpośrednio uzasadnione obiektywnymi kryteriami. Komisja przyznaje, że przepis ten w obecnym kształcie jest zbyt ogólny, aby stanowić podstawę skutecznej walki z dyskryminacją konsumentów.

Do samej kwestii blokowania geograficznego Komisja Europejska odniosła się już w swoim Komunikacie z 6 maja 2015 r. „Strategia jednolitego rynku cyfrowego dla Europy”. Blokowanie geograficzne jest zazwyczaj stosowane przez sprzedawców internetowych i prowadzi do odmowy dostępu do stron internetowych skierowanych do konsumentów z innych państw członkowskich. Może się jednak zdarzyć, że konsumenci będą mieli dostęp do danej strony, ale zaoferowane im ceny oraz warunki zakupu będą różne w zależności od państwa, w którym przebywają. Stosowanie blokowania geograficznego może być uzasadnione, np. jeżeli jest spowodowane różnymi kosztami dostawy produktu w zależności od miejsca pobytu konsumenta. Jednak w wielu przypadkach blokowanie geograficzne jest bezzasadne i zdaniem Komisji powinno być jednoznacznie zakazane.

Aby skutecznie przeciwdziałać tym praktykom, Komisja zamierza przeprowadzić dogłębną reformę regulacji dotyczących współpracy między państwami UE w zakresie ochrony konsumentów. W określeniu właściwego kierunku reform mają pomóc Komisji konsultacje społeczne w sprawie blokowania geograficznego, które zostały ogłoszone jeszcze we wrześniu tego roku. Ponadto Komisja deklaruje, że będzie wszczynać postępowania przeciwko państwom, które nie podejmują walki z naruszeniami art. 20 Dyrektywy usługowej przez przedsiębiorców.

Na razie informacje Komisji są bardzo ogólne oraz wskazują raczej mgliście pewne kierunki działań i filozofię, w oparciu o którą tworzone będą rozwiązania prawne. Jakkolwiek generalnie kierunek wspierania jednolitego rynku, w tym jednolitego rynku cyfrowego jest słuszny, konkretne propozycje na pewno będą powodowały wiele dyskusji i kontrowersji – co doskonale pokazała dyskusja o jednolitym patencie europejskim, jaka przetoczyła się przez Polskę i Europę na przełomie 2012 i 2013 r. Nie pozostaje nam zatem nic innego jak brać udział w konsultacjach społecznych i czekać na propozycje konkretnych rozwiązań.