Kaloryczny spór Nestle i Cadbury – ochrona kształtu produktu spożywczego

Zewnętrzny wygląd produktu stanowi obecnie istotny element promocji i strategii marketingowej przedsiębiorstw. Niektóre krągłości, wypuklenia, spłaszczenia dzięki ich ochronie prawnej mogą stać się wyjątkowo cenne. Uwzględniając potencjał odpowiedniego designu produktu gigant branży elektronicznej – Apple uzyskał prawo ochronne na kształt swoich urządzeń, tj. prostokąt z zaokrąglonymi rogami. Podczas słynnej „wojny patentowej” między koncernem z Cupertino i Samsungiem, gdzie m.in. punktem spornym okazał się wygląd Iphone’a i Ipad’a, Apple uzyskał zakaz sprzedaży Samsunga Galaxy Tab 7.7 w 27 państwach Unii Europejskiej (OLG Düsseldorf, 31.01.2012 – 20 U 175/11) oraz zakaz sprzedaży Samsunga Galaxy Tab 10.1. w USA (Wyrok Sądu Okręgowego w San Jose). Ten przykład ukazuje, iż kształt produktu i jego odpowiednia ochrona stanowi obecnie podstawowy element polityki rynkowej przedsiębiorstw.

Spór podobny do tego pomiędzy Apple i Samsungiem – w branży spożywczej – toczy się obecnie między największymi producentami czekolady – Cadbury UK Ltd oraz Société de Produits Nestlé SA. Kością niezgody pomiędzy spółkami stał się charakterystyczny kształt czterosztabkowej tabliczki czekoladowego batonika Kit Kat, o którego ochronę do Urzędu Harmonizacji w ramach Rynku Wewnętrznego (OHIM) wystąpiła spółka Nestle. OHIM początkowo odmówił rejestracji znaku powołując się na brak zdolności odróżniającej znaku. W postępowaniu rejestracyjnym Nestle udało się jednak udowodnić, że kształt powinien uzyskać ochronę, ponieważ w następstwie jego używania zyskał on charakter odróżniający (zgodnie z art. 3 Dyrektywy 2005/95/WE). Podczas badania zdolności odróżniającej ponad 90% ankietowanych połączyło charakterystyczny kształt z batonem Kit Kat, co ostatecznie przesądziło o udzieleniu prawa ochronnego na znak towarowy. Pozytywna decyzja OHIM wywołała burzę – Cadbury, producent czekoladek Crispello, które w jednej ze swoich wersji, kształtem przypominają batona spółki Nestle, złożył skargę do TSUE o stwierdzenie nieważności decyzji OHIM (sprawa T-112/13). Zdaniem Cadbury, kształt batona Kit Kat nie powinien podlegać ochronie ze względu na brak zdolności odróżniającej. Konkurent wskazał ponadto, iż przeprowadzone badanie zdolności odróżniającej nie zasługuje na uwzględnienie, ponieważ na każdej sztabce tabliczki czekolady umieszczony jest znak słowny Kit Kat – tym samym naturalne jest, że konsumenci łączą go automatycznie właśnie z tą marką. Spór trafił do Sądu Najwyższego (High Court of Justice), który wystosował pytania prejudycjalne do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Po pierwsze, Trybunał będzie musiał odpowiedzieć, czy w celu ustalenia, czy znak towarowy w następstwie jego używania uzyskał charakter odróżniający wystarczy, aby zgłaszający udowodnił, że w odpowiedniej dacie znaczna część zainteresowanego kręgu odbiorców rozpoznaje znak i kojarzy go z towarami zgłaszającego w tym znaczeniu, że gdyby mieli oni stwierdzić, kto sprzedaje towary opatrzone tym znakiem, wskazaliby zgłaszającego, czy też zgłaszający musi udowodnić, że znaczna część zainteresowanego kręgu odbiorców kieruje się znakiem (w odróżnieniu od wszelkich innych znaków towarowych, które mogą być też obecne na rynku) jako wskazującym pochodzenie towarów.

Co więcej, czy w przypadku, gdy kształt jest tworzony przez trzy zasadnicze właściwości, przy czym jedna z nich wynika z charakteru samych towarów, a dwie pozostałe są niezbędne do uzyskania efektu technicznego – czy rejestracja tego kształtu jako znaku towarowego jest możliwa. Jednak, co najważniejsze, Trybunał musi ustalić, czy produkcja wyrobów czekoladowych o takim kształcie, jaki ma baton Kit Kat przez innych producentów niż Nestle jest dozwolona.

To nie pierwszy spór między czekoladowymi koncernami – spółka Cadbury wcześniej próbowała uzyskać prawo ochronne na purpurowy kolor swoich opakowań. W 2012 r. kolor Pantone 2685C –został zastrzeżony. Konkurencyjna spółka postanowiła odwołać się od decyzji Brytyjskiego Urzędu Własności Intelektualnej, czego skutkiem było uchylenie w dniu 4 września 2013 r. przez Brytyjski Sąd Apelacyjny decyzji Urzędu. Sąd Apelacyjny stwierdził bowiem, iż kolor purpurowy używany jest dla głównych, dominujących (predominant) produktów Spółki Cadbury, a tym samym nie wypełnia przesłanek art. 2 Dyrektywy 2005/95/WE – czyli nie jest oznaczeniem, które umożliwia odróżnianie towarów lub usług jednego przedsiębiorstwa od towarów lub usług innych przedsiębiorstw (Court of Appeal (Civil Division) 4.10.2013 – [2013] EWCA Civ 1174).

Należy podkreślić, iż działania podejmowane przez Cadbury i Nestle w branży spożywczej nie stanowią wyjątków. Przestrzenne znaki towarowe związane ze słodyczami próbowała zarejestrować wcześniej spółka Ladas dla charakterystycznych czekoladek w kształcie koników morskich. Rejestracja kształtu powiodła się natomiast producentowi czekolady Toblerone.

W oczekiwaniu na rozstrzygnięcie TSUE możemy sięgnąć po coś słodkiego, np. batona Kit Kat lub czekoladki o kształcie zbliżonym do produktu Kit Kat… dopóki jeszcze są na rynku.

(sygnatura sprawy C-215/14)