Projekt nowelizacji ustawy o zachętach – co wprowadza?

Trwają konsultacje publiczne projektu nowelizacji ustawy z dnia 9 listopada 2018 r. o finansowym wspieraniu produkcji audiowizualnej, czyli tzw. ustawy o zachętach. Projekt przewiduje m.in. likwidację zasady automatyzmu w przyznawaniu wsparcia finansowego i wprowadzenie czynnika eksperckiego w postaci opiniowania wniosku dotyczącego wsparcia przez niezależnych ekspertów.

Automatyzm obecnego systemu

Trzy lata temu weszła w życie ustawa o finansowym wspieraniu produkcji audiowizualnych, której celem jest m.in. poprawa warunków funkcjonowania rynku produkcji audiowizualnej i zachęcanie zagranicznych inwestorów do  inwestowania kapitału w produkcje realizowane w Polsce. W ramach przyjętego systemu, producenci, koproducenci i podmioty świadczące usługę na rzecz produkcji audiowizualnej zainteresowani uzyskaniem wsparcia finansowego na produkcję audiowizualną realizowaną w Polsce mogą starać się o zwrot 30% polskich kosztów kwalifikowalnych, z tym że polskie koszty kwalifikowalne, które stanowią podstawę naliczania wsparcia finansowego, nie mogą przekroczyć 80% całkowitych kosztów produkcji audiowizualnej.

Wśród wymagań, które muszą spełnić ubiegający się jest m.in. osiągnięcie minimum 51% punktów w teście kwalifikacyjnym oraz złożenie wniosku w odpowiednim terminie przed rozpoczęciem prac. Środki finansowe przyznaje Polski Instytut Sztuki Filmowej. Obecny system zakłada swoisty automatyzm, gdyż po spełnieniu wymagań formalnych przez ubiegających się, środki przyznawane są w kolejności złożenia, na zasadzie „kto pierwszy, ten lepszy”, aż do momentu wyczerpania środków przeznaczonych na dany rok. Projekt nowelizacji, który obecnie poddany jest konsultacjom publicznym, zakłada znaczące zmiany w tym zakresie.

Komisja ekspercka

Największą zmianą, którą zaproponowano w projekcie nowelizacji, jest opiniowanie utworu audiowizualnego przed przyznaniem wsparcia przez niezależnych ekspertów. Autorzy projektu nowelizacji w jego uzasadnieniu wskazują na potrzebę dodatkowej oceny wyrażanej przez niezależne podmioty w celu zwiększenia kontroli nad środkami przyznawanymi z budżetu państwa. Propozycja ta jest o tyle istotna, że zmienia całkowicie charakter procesu ubiegania się o wsparcie finansowe. Automatyzm przyznawania środków zostałby zastąpiony swego rodzaju uznaniowością, która wynikałaby z wprowadzenia komisji eksperckich.

Wśród kryteriów, na których opierać mieliby się członkowie komisji eksperckiej są:

1) walory artystyczne, poznawcze i etyczne;

2) znaczenie dla kultury, historii, tradycji polskiej i europejskiej;

3) ważne wartości kulturowe (np. prawa człowieka, tolerancję, równość, ekologię);

4) wzbogacenie europejskiej różnorodności kulturowej;

5) znaczenie dla rozwoju polskiego sektora audiowizualnego;

6) korzyści ekonomiczne i gospodarcze wynikające z produkcji audiowizualnej lub ze świadczenia usług na rzecz produkcji audiowizualnej, w szczególności na obszarach o słabym rozwoju gospodarczym lub społecznym;

7) rozwój nowych technologii i infrastruktury wynikających z produkcji audiowizualnej lub ze świadczenia usług na rzecz produkcji audiowizualnej;

8) promowanie innowacyjnych form finansowania produkcji audiowizualnej.

Ocenie podlegałyby więc nie tylko aspekty dotyczące kultury i tradycji, lecz także czynniki innowacyjne oraz ekonomiczne. Ponadto, z brzmienia projektu nowelizacji nie wynika, że Dyrektor Instytutu związany jest opinią ekspertów.

Kto może zostać ekspertem?

Zgodnie z proponowaną treścią nowelizacji, Dyrektor Instytutu ma wybierać kandydatów, którzy są przedstawicielami środowisk filmowych i opiniotwórczych, a minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego ma wskazać co najmniej 7 ekspertów spośród przedstawionych przez Dyrektora Instytutu kandydatów. Eksperci mieliby być powoływani na okres 12 miesięcy. Nie będą mogli oni być w żaden sposób związani z realizowaniem utworu audiowizualnego, który podlega ich ocenie. Każdorazowo utwór audiowizualny miałby być oceniany przez co najmniej dwóch ekspertów. Warto zaznaczyć, że w kwestii wyboru ekspertów projekt nowelizacji nie przewiduje konsultacji ze środowiskiem filmowym.

Co jeszcze przewiduje projekt?

Oprócz wprowadzenia opinii niezależnych ekspertów, wśród zmian, które zostały zaproponowane w projekcie nowelizacji, jest także doprecyzowanie definicji polskich kosztów kwalifikowanych. Wobec dotychczasowych licznych trudności interpretacyjnych dotyczących momentu, w którym polskie koszty kwalifikowane powinny być poniesione, doprecyzowano, że są to koszty zapłacone za prace wykonane w okresie objętym wsparciem  finansowym.

Projekt nowelizacji przewiduje także wprowadzenie obowiązku pisemnego uzasadnienia negatywnego wniosku. Wnioskodawcy przysługiwać będzie prawo ponownego złożenia wniosku na  zasadach  ogólnych,  pod  warunkiem  zastosowania  się  do  uwag  zawartych  w  pisemnym uzasadnieniu.

Projekt przewiduje również szereg innych zmian, w tym m.in. wydłużenie terminów rozpatrzenia wniosku o wsparcie finansowe z 28 do 60 dni, zmianę zasad rozliczenia uzyskiwanych przez PISF dotacji z budżetu państwa, dodanie  obowiązku  dołączenia  do  wniosku  oryginalnej  wersji językowej planu finansowego, czy nadanie Dyrektorowi Instytutu uprawnienia do  wyrażenia  zgody  na przekazanie  imion,  nazwisk  oraz  funkcji  poszczególnych  członków  ekipy  filmowej realizującej prace objęte wsparciem finansowym, a nie całej produkcji.

Co dalej?

Niewątpliwie proponowane zmiany będą  rewolucją w procesie przyznawania wsparcia finansowego na produkcje audiowizualne. Rezygnacja z zasady automatyzmu przyczyni się do skupienia wsparcia finansowego na produkcjach uznawanych przez ekspertów za bardziej wartościowe i zbliży tę instytucję do dotacji ze środków PISF w ramach programów operacyjnych. Ponadto, może zniechęcić podmioty zagraniczne do planowania produkcji na terenie Polski, ze względu na brak pewności uzyskania stosownego wsparcia finansowego i brak automatyzmu – który miał (w założeniach rozwiązań cash rebate i tax credit) opierać się na korzyściach ekonomicznych wynikających ze zwiększenia skali produkcji filmowych, a nie na wspieraniu w ten czy inny sposób „wartościowych artystycznie i kulturowo” projektów. Zwłaszcza jeśli sąsiednie kraje – np. Czechy – zmieniają swoje zasady realizacji, utrzymując ich automatyzm i jedynie zwiększając budżety przeznaczone na realizację produkcji.

Będziemy na bieżąco śledzić proces legislacyjny i informować o nim na blogu.

Źródła:

https://legislacja.gov.pl/docs/2/12348105/12796978/12796979/dokument508581.pdf

https://legislacja.gov.pl/docs/2/12348105/12796978/12796979/dokument508582.pdf

https://legislacja.gov.pl/docs/2/12348105/12796978/12796979/dokument508583.pdf

Autorzy:

Paweł Myrda – adwokat. Specjalizuje się w zagadnieniach prawa własności intelektualnej, w szczególności prawa autorskiego, jak również w kwestiach ochrony dóbr osobistych osób fizycznych i podmiotów gospodarczych.

Marlena Kudła – prawnik