Prostota sekwencji dwóch dźwięków to za mało na unijny dźwiękowy znak towarowy.

Brazylijska grupa medialna Globo Comunicação e Participações złożyła skargę przeciwko Urzędowi Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO) na odmowę rejestracji unijnego znaku towarowego w postaci oznaczenia dźwiękowego (Wyrok TSUE z 13.9.2016 r. w sprawie T-408/15.). Podstawą bezwzględnej odmowy rejestracji stała się… prostota sekwencji dwóch dźwięków.

Historia zaczęła się 28 kwietnia 2014 r., kiedy to skarżąca grupa medialna z siedziną w Rio de Janeiro wystąpiła do EUIPO o rejestrację dwudźwiękowego sygnału, oznaczonego i przedstawionego w zapisie nutowym, przedstawionym poniżej:

Miały one funkcjonować dla towarów i usług wchodzących w skład klas 9; 16; 38; i 41 (odpowiednio m.in.: nośniki cyfrowe i oprogramowania komputerowe, materiały biurowe i szkoleniowe, usługi emisji telewizyjnej, nauczanie, szkolenia i usługi rozrywkowe).

Zwykłość i banalność przeszkodą rejestracji

Miesiąc później EUIPO oznajmił stronie skarżącej, że nie zgadza się na zarejestrowanie zgłoszonego sygnału dźwiękowego jako znaku towarowego, ponieważ zaistniała przesłanka bezwzględnej odmowy rejestracji dźwięków, wskazanej w art. 7 ust. 1 lit. b) rozporządzenia Rady (WE) nr 207/2009 z dnia 26 lutego 2009r. w sprawie unijnego znaku towarowego (Dz.U. 2009, L 78, s. 1), tj. pozbawienie jakiegokolwiek odróżniającego charakteru. Dodatkowo EUIPO zwrócił uwagę, iż przedstawione dźwięki są zwykłe i banalne, przez co nie mogą być postrzegane jako wskazówka pochodzenia handlowego towarów.

Strona skarżąca w odpowiedzi na uwagi eksperta podnosiła, że ów sygnał dźwiękowy jest krótką melodią, pozwalającą jej identyfikować się z własnymi towarami i usługami. Jednak zgłoszenie zostało w całości odrzucone, na co skarżąca bezskutecznie odwołała się do EUIPO.

Izba Odwoławcza podniosła, że sygnał dźwiękowy, spełniający przesłanki rejestracji, musi być:

– łatwo zapamiętywalny przez konsumenta

– niebanalny i nie bez znaczenia

– oryginalny i fantazyjny (nieobligatoryjnie)

– pozwalający na odróżnienie od innych znaków towarowych

EUIPO stwierdził, że zgłoszony znak towarowy jest podobny we wszystkich aspektach do banalnego i powszechnego dźwięku, i tym samym nie nadaje się do odróżniania towarów w percepcji docelowego konsumenta. Dla oceny odróżniającego charakteru dźwięku nie jest wystarczające, że został zapisany nutowo, w kluczu wiolinowym, w metrum 4/4, w liczbowym określeniu tempa 147 ćwierćnut na minutę (♩=147), przy dwukrotnym powtórzeniu dźwięku gis, przy czym, na raz akcentowana jest ćwierćnuta, następnie półnuta z kropką (na trzy), która przedłużona jest o całą nutę (na cztery). Nadal bowiem dla niewykształconego muzycznie konsumenta będzie to prosty powtórzony dźwięk.

Sąd UE skupił się przede wszystkim na zbadaniu, czy przedmiotowe dźwięki identyfikują się odróżniającym charakterem zgodnie z art. 7 ust. 1 lit. b) rozporządzenia 207/2009, który umożliwia rozpoznanie danego towaru z danego przedsiębiorstwa od innych i pozwala na dokonanie ponownego zakupu tego samego towaru, gdy okaże się dobry.

Odróżniający charakter znaku towarowego – jak go cenić?

 Sąd orzekł, że należy znak towarowy ocenić odnosząc go do:

• towarów lub usług, dla których znak towarowy został zgłoszony
• sposobu postrzegania przez właściwy krąg odbiorców

To wystarczy, by można było wskazać pewne minimum odróżniające zgłoszony znak towarowy od innych. Cecha ta jest niezbędna dla wykazania, że dany element dźwiękowy może wywołać skojarzenia o większym znaczeniu (tzw. „efekt lustra” – kombinacja dźwiękowa odnosząca się wyłącznie do samej siebie, a nie do czegoś innego), niż zwykła banalna kombinacja ze stworzonych nut w szerokim kręgu odbiorców, jak i dla profesjonalistów, których poziom uwagi waha się od zwykłego do wysokiego i  które zidentyfikują je jako znak towarowy.

Sąd UE – ostateczne rozstrzygnięcie

Sąd UE przychylił się do przyjętego stanowiska EUIPO i odrzucił w całości skargę brazylijskiej firmy. W uzasadnieniu padło, że oznaczenie dźwiękowe, które cechuje się nadmierną prostotą i ogranicza się do zwykłego powtórzenia dwóch identycznych nut, nie może jako takie przenosić wiadomości, którą konsumenci mogliby sobie przypomnieć. To natomiast skutkuje  nie uznaniem tego oznaczenia przez konsumentów za znak towarowy, chyba że nabyło ono charakteru odróżniającego w następstwie używania.

Wskazany przez stronę skarżącą znak towarowy w ocenie sądu, ogranicza się więc do dźwięku dzwonka alarmowego lub telefonicznego, bez względu na użyty kontekst i zastosowany nośnik. Sygnał ten nie pozwala na wykazanie samoistnej właściwości powtórzenia nuty, z której go utworzono, a która odróżniała go od czegoś innego niż wspomniany dzwonek alarmowy lub telefoniczny.

Sąd w uzasadnieniu podkreślił również, iż opisana sekwencja nut może być postrzegana przez konsumentów jako zwykła funkcjonalność oznaczonych nim towarów lub usług, nie wskazując źródła pochodzenia handlowego ( zwłaszcza w odniesieniu do emisji telewizyjnej gdzie może być odbierana jako wskazująca na początek lub zakończenie programu telewizyjnego).

Pełny tekst wyroku TSUE z 13.9.2016 r. w sprawie T-408/15, dostępny pod linkiem:

http://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?text=&docid=183262&pageIndex=0&doclang=PL&mode=req&dir=&occ=first&part=1&cid=194018