Świat z lotu drona

W ostatnich latach mamy do czynienia z szybkim rozwojem technologii w dziedzinie bezzałogowych statków powietrznych, nazywanych powszechnie dronami. Znajdują one zastosowanie w kolejnych dziedzinach – począwszy od transportu krwi, po… produkcję filmową.

W świetle przepisów prawa lotniczego, drony można zasadniczo podzielić na dwie kategorie – te o masie całkowitej do 25 kg i te o masie przekraczającej 25 kg. Do tych drugich stosuje się, co do zasady, przepisy prawa lotniczego. Zgodnie z nimi, w polskiej przestrzeni powietrznej, na podstawie złożonego planu lotu, mogą być wykonywane loty bezzałogowych statków powietrznych (unmanned aerial vehicles – UAV) wyposażonych w takie same urządzenia umożliwiające lot, nawigację i łączność, jak załogowe statki powietrzne, wykonujące lot w określonej klasie przestrzeni powietrznej. Ponieważ do tej pory nie powstała kompleksowa regulacja w zakresie wykorzystania dronów o masie całkowitej powyżej 25 kg, używanie ich wymaga zezwolenia na wydzielenie specjalnej strefy powietrznej oraz pozwolenia na wykonywanie lotów, wydanego po dokonaniu oceny zdatności drona do lotu.

Wykorzystanie komercyjne dronów o masie do 25 kg

Brak jest również szczegółowej regulacji w zakresie wykonywania lotów dronów poza zasięgiem wzroku operatora – tzw. lotów VLOS. Dla takich lotów więc – również w przypadku dronów o masie nie większej niż 25 kg – wymagane jest wydzielenie strefy powietrznej na loty bez widoczności.

W przypadku dronów „standardowych”, o maksymalnej masie startowej do 25 kg – o ile wykorzystywane są w celach komercyjnych – należy: uzyskać świadectwo kwalifikacji operatora bezzałogowego statku powietrznego, przejść badania lotniczo-lekarskie i posiadać ubezpieczenia OC.

Trzeba jednocześnie podkreślić, że za komercyjne wykorzystanie uważane są wszystkie loty związane ze świadczeniem usług – w tym wykonywanie zdjęć, czy kręcenie filmów. W takich przypadkach wymagane jest właśnie posiadanie świadectwa kwalifikacji, czyli odpowiednika licencji pilota. Wydaje je Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego, gdy kandydat przejdzie szkolenia oraz zda państwowy egzamin praktyczny i teoretyczny. W Polsce wydano do tej pory ponad 1000 takich świadectw.

W tym miejscu wypada także ostrzec, że naruszenia przepisów ustawy Prawo lotnicze zagrożone są karą grzywny, karą ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do roku lub do lat 5.

Obowiązki i odpowiedzialność operatora

Zasadniczo operator drona:

1) zapewnia, aby każdy bezzałogowy statek powietrzny będący w jego dyspozycji był używany w sposób niestwarzający zagrożenia dla osób, mienia lub innych użytkowników przestrzeni powietrznej;

2) wykonuje lot z uwzględnieniem warunków meteorologicznych oraz informacji o ograniczeniach w ruchu lotniczym;

3) wykonuje lot w sposób zapewniający bezpieczną odległość od osób i mienia, w przypadku awarii lub utraty kontroli nad bezzałogowym statkiem powietrznym;

4) ponosi odpowiedzialność za decyzję o wykonaniu lotu oraz jego poprawność.

Ponadto, przed lotem, operator dokonuje kontroli stanu technicznego drona oraz stwierdza poprawność jego działania i sprawność urządzeń sterujących.

Należy też pamiętać, że wysokość powyżej 150 m jest przeznaczona dla samolotów oraz innych statków powietrznych. Ponieważ ich piloci mogą nie zauważyć tak małych urządzeń jak drony, ich operatorzy są odpowiedzialni za zachowanie bezpiecznej odległości od innych obiektów.

Problem stref lotniczych

Ze względów bezpieczeństwa loty dronami w niektórych strefach przestrzeni powietrznej są ograniczone. Generalnie, loty modeli latających lub bezzałogowych statków powietrznych w warunkach VLOS wykonuje się z zachowaniem następujących warunków:

1) zapewnieniem ciągłej i pełnej kontroli lotu, w szczególności przez zdalne sterowanie przy użyciu fal radiowych;

2) w sposób umożliwiający uniknięcie kolizji z innym użytkownikiem przestrzeni powietrznej;

3) poza strefami kontrolowanymi lotnisk (CTR), chyba że uzyska się zgodę Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej na wlot w tę strefę na minimum 7 dni przed planowanym lotem.

Dla lotów w strefach ruchu lotniskowego lub w odległości mniejszej niż 5 km od granicy lotniska lub lądowiska wymagana jest zgoda zarządzającego danym lotniskiem. Instrukcja uzyskania warunków wykonywania lotów w zasięgu wzroku (VLOS) bezzałogowymi statkami powietrznymi w strefie kontrolowanej lotniska dostępna jest na stornie Urzędu Lotnictwa Cywilnego. Na wykonywanie lotów w centrum Warszawy wymagana jest dodatkowo zgoda Biura Ochrony Rządu.

Należy jednocześnie podkreślić, że podział przestrzeni powietrznej na strefy lotnicze jest kwestią skomplikowaną. Istnieje bowiem wiele innych kategorii, w których loty dronów mogą być ograniczone. Mapa stref lotniczych w Polsce, podzielona na sektory, jest dostępna na stronie FIS (Flight Information Service). Jednak należy mieć na uwadze, że mapy tego typu bywają niedokładne i że na ich podstawie trudno jest jednoznacznie określić przebieg granic między poszczególnymi strefami. Dlatego też przed planowanymi zdjęciami warto upewnić się czy używanie drona w danej strefie jest dozwolone, korzystając z dedykowanych temu zagadnieniu stron internetowych (np. https://droneradar.eu/). Najlepiej zrobić to bezpośrednio w odpowiednim oddziale FIS.

Prywatność oraz dane osobowe

Niezależnie od regulacji dotyczących prawa lotniczego trzeba pamiętać, że korzystanie z dronów powoduje istotne problemy związane z prawem do prywatności, kwestiami danych osobowych oraz wkraczaniem w prawo własności. Temat ten zasługuje na odrębny wpis. Niemniej jednak warto już przy tej okazji zasygnalizować, że latanie nad terenami prywatnymi, czy nawet nagrywanie postronnych osób na terenach publicznie dostępnych, ale w sytuacjach prywatnych, wiąże się z dużym ryzykiem naruszenia dóbr osobistych lub prawa własności.

Planowane zmiany

Urząd Lotnictwa Cywilnego zapowiada wprowadzenie zmian w regulacjach dotyczących wykorzystania dronów – między innymi zwiększenie masy startowej statków powietrznych podlegających rozporządzeniu z 25 kg do 150 kg oraz wyłączenia od zasad dotyczących innych bezzałogowych statków powietrznych, tych ważących do 600 g. Ponadto, trwają prace nad rozporządzeniem określającym zasady wykonywania lotów poza zasięgiem wzroku osoby sterującej dronem. Mogą to być istotne zmiany dla rynku filmowego i reklamowego – mogą bowiem otworzyć szersze możliwości dostępu do wykorzystywania dronów w dokumentacji filmowej oraz samej realizacji zdjęć.