ZUS zaczął weryfikować czy umowy o dzieło i umowy zlecenia są zawierane zgodnie z ich przeznaczeniem. Firmy podlegające kontroli nie są wybierane przypadkowo, w wytypowaniu ich pomaga specjalny algorytm. To poważne wyzwanie dla całej branży kreatywnej. Temat wzbudził olbrzymie zainteresowanie wśród firm członkowskich zrzeszonych w SARZE i KIPIE. Podczas dwóch śniadań biznesowych ok 60 osób dyskutowało o tym problemie, z którym cała branża reklamowa i filmowa musi się dzisiaj zmierzyć.

Umowy o dzieło są coraz chętnej zawierane przez przedsiębiorców, powodów jest kilka. Nie są one objęte systemem ubezpieczeń społecznych. Nie dotyczy ich również nowelizacja ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, która wprowadziła minimalną stawkę godzinową dla osób przyjmujących zlecenie lub świadczących usługi.

Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami ustawy o swobodzie działalności gospodarczej od 1 stycznia 2017 r. kontrole ZUS są wszczynane po tzw. wstępnej analizie ryzyka. Firmy nie są już typowane do kontroli przypadkowo – teraz to algorytm stosowany przez ZUS może wybrać do weryfikacji tych płatników, u których zauważono zawarcie znaczącej liczby umów o dzieło.

Należy również podkreślić, że zaczynamy mieć do czynienia z zawężaniem pojęcia umowy o dzieło po stronie ZUSU. Wyroki, które zapadają w sądach na tym tle również budzą kontrowersje. Dla przykładu można tu wskazać chociażby na wyrok Sądu Najwyższego z 10 stycznia 2017 r., gdzie Sąd stwierdził że jednorazowe wykonanie koncertu przez skrzypaczkę, która nie była solistką, objęte jest umową zlecenia a nie umową o dzieło, nawet jeżeli wykonanie było artystyczne.

Czym jest umowa o dzieło?

Umowa o dzieło to umowa, w której przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do osiągnięcia w przyszłości indywidulanie oznaczonego, samoistnego, obiektywnie możliwego rezultatu ludzkiej pracy o charakterze materialnym lub niematerialnym. Stąd też taka umowa nie może mieć charakteru ciągłego. Dzieło oczywiście nie musi mieć cech indywidualności w takim stopniu jak utwór – musi być jednak jednorazowym efektem zindywidualizowanym już na etapie zawierania umowy i możliwym do ostatecznego zweryfikowania po wykonaniu (np. projekt określonej reklamy konkretnego produktu).

Nazwanie konkretnej umowy dziełem nie gwarantuje zmiany jej statusu przez ZUS czy sąd. Najważniejsza jest bowiem jej treść, zgodny zamiar stron i cel w tym przedmiot zawieranej umowy.

ZUS oraz PIP (w przypadku ustalenia istnienia stosunku pracy) posiadają uprawnienia do weryfikowania umów o dzieło. O ustalenie, że dana umowa, nie była w istocie umową o dzieło może wystąpić również osoba, z którą umowa była zawarta. Kontrola ZUS-u, obok badania dokumentacji, może polegać na sprawdzeniu, jak faktycznie była wykonywana taka umowa – czemu służyć ma przesłuchanie ubezpieczonych.

Gdy ZUS ustali że dana umowa nie była umową o dzieło, wydaje decyzję o obowiązku opłacenia składek „wstecznie” – za cały okres kiedy powinny być opłacone, aż do ich przedawnienia (5 lat). Od takiej decyzji służy odwołanie do sądu w terminie 30 dni od dnia wydania decyzji. Konsekwencje mogą być więc poważne.

Spotkania odbyły się w ramach cyklicznych śniadań biznesowych, podczas których poruszane są najbardziej aktualne problemy prawne branży kreatywnej. Spotkanie prowadzili: Anna Stykowska -Sikora , adwokat i ekspert od prawa pracy, Marcin Grzelecki, radca prawny, wspólnik i doradca podatkowy, Maciej Ślusarek, adwokat i wspólnik.