Za kulisami scen intymnych

W produkcji filmowej od aktorów oczekuje się znakomitego warsztatu i przygotowania do odegrania scen różnego rodzaju. Szczególnie wymagające są sceny intymne i seksu. Przy ich realizacji kluczowa jest autentyczność przekazu, ale jednocześnie bezpieczeństwo i komfort psychiczny aktorów. Założenia te mogą zostać osiągnięte dzięki współpracy z koordynatorami intymności. Wpisuje się to w dobre praktyki pracy na planie filmowym, które w ostatnim czasie zyskują na znaczeniu.

Kim są koordynatorzy intymności?

Koordynatorzy intymności (ang. intimacy coordinators) to stosunkowo nowa rola w ekipie filmowej, która oficjalnie powstała i została spopularyzowana w USA. Zadaniem koordynatorów jest – najogólniej rzecz biorąc – stworzenie aktorom odpowiednich warunków, w których będą czuć się komfortowo i bezpiecznie podczas odgrywania scen intymnych. Jednakże rola koordynatorów nie ogranicza się jedynie do pracy z aktorami, ale obejmuje wiele zadań w zasadzie na wszystkich etapach produkcji filmowej, istotnych również z perspektywy pozostałych członków ekipy filmowej.

„Po prostu się pocałujcie!”

W przeszłości funkcje koordynatorów intymności pełnili inni członkowie ekipy filmowej – między innymi reżyserzy, a niekiedy i choreografowie. Z czasem jednak dostrzeżono, że sceny intymne wymagają bardziej złożonego i wieloaspektowego podejścia, by spełnić standardy dobrych praktyk filmowych, odbyć się w zgodzie z zasadami etycznymi oraz zapewnić aktorom poczucie bezpieczeństwa i komfortu. Proste komendy, polecenia i lakoniczne didaskalia okazały się niewystarczające. Należy pamiętać, że przecież nie wszyscy aktorzy ukończyli wieloletnie studia aktorskie, które dają właściwe przygotowanie do odgrywania scen intymnych. Część aktorów, szczególnie reklamowych, nie ma za sobą długotrwałego procesu kształcenia kierunkowego, toteż nie zawsze są oni przygotowani do odpowiedniego grania zbliżeń. Same studia aktorskie zresztą nie zawsze są wystarczające do właściwego obycia się ze scenami intymnymi. Do tego potrzebna jest praktyka, która staje się tym bardziej przystępna, o ile zapewnieni zostaną odpowiedni koordynatorzy.

Niewłaściwie poprowadzone sceny intymne zagrażają nie tylko bezpieczeństwu aktorów, ale  także powodzeniu całego filmu. Z czasem okazało się więc, że konieczne jest wyodrębnienie nowej roli wśród członków ekipy filmowej – koordynatorów do spraw intymności, którzy sprawować będą pieczę nad właściwym przygotowaniem produkcji filmowej pod tym kątem. Konieczność tę dostrzeżono jednak stosunkowo późno, choć przecież nikogo nie dziwiła już wcześniej rola koordynatora kaskaderów. Bezpieczeństwo fizyczne aktorów było ważniejsze od bezpieczeństwa psychicznego, a nierówność tę zaczęto niwelować dopiero od niedawna.

Pierwszą produkcją, która oficjalnie została stworzona we współpracy z koordynatorami intymności i w której występują oni pod tą nazwą w napisach końcowych, był serial pt. „Kroniki Times Square” (ang. „The Deuce”) z 2017 roku, opowiadający o początkach branży pornograficznej. Kolejne produkcje, w których istotną rolę odgrywały sceny intymne, zaczęły chętnie korzystać z doświadczeń koordynatorów intymności, by wymienić choćby serial Netflixa pt. „Sex Education” (2019). Popularność koordynatorów stopniowo wzrasta. Od 2016 roku w Stanach Zjednoczonych zrzeszają się oni w organizacji Koordynatorów i Reżyserów Intymności (IDC – Intimacy Directors and Coordinators). Jest to obecnie największa organizacja tego typu, która współpracuje z wiodącymi producentami na rynku globalnym. Niezależnie działają również inne organizacje, takie jak Initmacy Coordinators Canada, czy też brytyjska organizacja Intimacy for Stage and Screen, a koordynatorzy nie są już zatrudniani – jak pozornie mogłoby się wydawać – jedynie przy produkcjach z dużą dozą erotyki.

Rola koordynatorów intymności

Obecnie śmiało można stwierdzić, że koordynatorzy są obecni na każdym etapie produkcji filmowej – zarówno w okresie przedprodukcyjnym, w czasie właściwej produkcji, jak i na etapie postprodukcyjnym.

Podczas prac nad scenariuszem koordynatorzy doradzają co do kształtu poszczególnych scen związanych z intymnością. Ich zadaniem jest odpowiednie zaaranżowanie i poprowadzenie scen w sposób autentyczny i łączący się z fabułą filmu. Koordynatorzy pomagają również w  doborze odpowiedniego charakteru scen, poziomu nagości, pracują nad językiem, którego aktorzy mają używać w poszczególnych ujęciach, a także wpływają na to, ile osób jest obecnych na planie podczas kręcenia scen intymnych.

W trakcie prac nad filmem koordynatorzy ściśle współpracują z aktorami, z którymi spotykają się sam na sam przed scenami seksu, by omówić szczegóły dotyczące gry aktorskiej i przebiegu danej sceny oraz oswoić aktorów z nową sytuacją. Zadaniem koordynatorów jest uzyskanie świadomej zgody od aktorów na udział w scenie intymnej po uprzednim określeniu jej przebiegu. Koordynatorzy świadczą również wsparcie emocjonalne, dzięki czemu możliwe jest złagodzenie poziomu dyskomfortu i osiągnięcie naturalności przekazu.

Można zauważyć, że koordynatorzy intymności są swojego rodzaju pośrednikami pomiędzy aktorami i reżyserami oraz pozostałymi członkami ekipy filmowej. Z jednej strony czuwają nad bezpieczeństwem aktorów i poszanowaniem ich granic, a z drugiej – zapewniają zgodność wizji reżysera z grą aktorską oraz właściwym poziomem twórczym.

Na etapie postprodukcyjnym rolą koordynatorów jest ocena powstałych zdjęć filmowych i weryfikacja, czy są one zgodne z wizją filmu, a także spełniają standardy i dobre praktyki z zakresu prezentowania intymności.

Scenariusz może być fikcją, ale doświadczenie aktorów jest zawsze prawdziwe

Każdy gest, dotyk oraz słowo mają znaczenie. Nie zawsze to, co na papierze, w scenariuszu, można łatwo przekazać w filmie za pomocą gry aktorskiej. Niektóre wizje reżyserów wymagają właściwego opracowania i dostosowania do możliwości aktorów. Nadzór koordynatorów podnosi poziom wzajemnego zaufania i szacunku aktorów, a w konsekwencji polepsza jakość produkcji filmowej. Dzięki temu sceny są autentyczne, narracja staje się wielowymiarowa, a odbiorcy bardziej angażują się w film.

Koordynatorzy intymności zapewniają autentyczność w filmach. Ich zadaniem jest stworzenie scen w sposób realistyczny, który wiarygodnie odzwierciedla doświadczenia i przeżycia bohaterów filmowych, a jednocześnie nie będzie oderwany od prawdziwego świata. Praca koordynatorów pozwala uniknąć powielania stereotypów, które mogą być przekazywane w filmach w kontekście mniejszości seksualnych. Tym samym, koordynatorzy pełnią pewną rolę społeczną, bowiem wnoszą wkład w promocję intymnych relacji pełnych szacunku i realizmu.

Czy każdy producent musi zatrudnić koordynatora?

Poszanowanie zasad etycznych oraz granic aktorów powinno być współcześnie standardem. Obecnie podejmowane są próby ujednolicenia dobrych praktyk w zakresie ujęć intymnych. Amerykańskie stowarzyszenie SAG-AFTRA (Screen Actors Guild-American Federation of Television and Radio Artists) wydało wytyczne w zakresie współpracy z koordynatorami intymności.[1] Jednocześnie stowarzyszenie to zawarło porozumienie, na podstawie którego produkcje filmowe powstające we współpracy z aktorami zrzeszonymi w SAG-AFTRA, mają odbywać się przy obecności koordynatorów do spraw intymności.

I choć obecnie nie istnieją przepisy, które wymagałyby od producentów angażowania koordynatorów do swoich filmów, to zdecydowanie należy ocenić pozytywnie współpracę z koordynatorami – szczególnie w dobie rozwoju świadomości seksualnej i dostrzeżenia istotności zgody człowieka na każde zbliżenie.

Potrzeba zaangażowania koordynatora nie musi być zawsze związana z jedynie ze scenami seksu. Jego nieoceniona rola dotyczyć może także scen pocałunków, erotycznego tańca, strip-teasu, czy nawet burleski. Niektóre sceny filmowe z natury rzeczy nie zawsze są przyjazne. W filmach, w których część fabuły stanowi przemoc seksualna, granica bezpieczeństwa jest bardzo cienka, wobec czego łatwo o doświadczenie traumy. W przeszłości aktorzy bali się konieczności odegrania scen intymnych pod przymusem lub nawet wyeliminowania ich z produkcji z powodu braku zgody na odegranie scen przekraczających ich granice. Koordynatorzy są więc gwarantem poszanowania zasad etycznych i dobrych praktyk, a producentom filmowym umożliwiają urzeczywistnienie wizji reżyserskiej, dzięki czemu film zyskuje na jakości. Obecność koordynatorów może też ograniczyć ryzyko zajścia przypadków molestowania seksualnego podczas realizacji filmu i zarzutów z tego powodu. Warto więc rozważyć zaangażowanie koordynatora intymności przy większości produkcji, co w efekcie przyczyni się do stworzenia autentycznego i wartościowego dzieła filmowego, w zgodzie z prawem i dobrymi praktykami.

[1] Standards and Protocols for the Use of Intimacy Coordinators, SAG-AFTRA, luty 2024.