„Duża” nowelizacja prawa autorskiego. Public Lending Right

Jak informowaliśmy w poprzednim wpisie dotyczącym nowelizacji prawa autorskiego, Senat uchwalił w ostatnim czasie poprawki do projektu tzw. „dużej” nowelizacji prawa autorskiego. Jedną z najistotniejszych planowanych zmian jest wprowadzenie prawa do otrzymania wynagrodzenia z tytułu nieodpłatnego wypożyczania (użyczania) egzemplarzy utworów przez publicznie dostępne instytucje, przy czym prawo to będzie dotyczyło jedynie utworów wyrażonych słowem, powstałych lub opublikowanych w języku polskim w formie drukowanej. Mechanizm ten wykorzystywany jest obecnie przez państwa Unii Europejskiej jako instrument promocji oraz wspierania twórczości i kultury narodowej.

Public Lending Right ma spełniać 2 zasadnicze cele. Z jednej strony ma ułatwiać rozwój języka i literatury polskiej przez wspieranie szeroko rozumianej grupy twórców i wydawców utworów słownych w języku polskim, a z drugiej strony ma efektywnie realizować wypłatę wynagrodzeń na rzecz osób uprawnionych, które są należne w związku z użyczeniem egzemplarzy książek przez biblioteki publiczne.

Uprawnione do otrzymywania dodatkowego wynagrodzenia z tytułu Public Lending Right – po złożeniu stosownego oświadczenia o chęci otrzymania tego – będą następujące osoby:

1. Twórca utworu wyrażonego słowem, powstałego i opublikowanego w języku polskim;
2. Tłumacz na język polski utworu wyrażonego słowem, powstałego w języku obcym;
3. Twórca utworów plastycznych lub fotograficznych stanowiących wkład do utworu wyrażonego słowem, powstałego i opublikowanego w języku polskim (a więc głównie współtwórcy komiksów czy bajek dla dzieci);
4. Wydawca utworu wyrażonego słowem i opublikowanego w języku polskim.

Warto pamiętać, że odpowiednie oświadczenia dotyczące chęci otrzymywania wynagrodzenia z tytułu Public Lending Right powinny być składane do właściwej organizacji zbiorowego zarządzania prawa autorskimi i będą wywoływały skutki w danym roku kalendarzowym, o ile zostaną złożone do 31 sierpnia danego roku.

Wynagrodzenie to będzie proporcjonalne do liczny użyczeń egzemplarzy utworów danego podmiotu przez biblioteki publiczne (z wyłączeniem Biblioteki Narodowej) w roku poprzednim i wypłacane będzie za pośrednictwem organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi. Środki na te cele będą pochodzić z dofinansowania przekazywanego przez Ministra Kultury ze środków Funduszu Promocji Kultury w wysokości 5% wartości zakupów zbiorów dokonanych przez biblioteki publiczne w poprzednim roku kalendarzowym.

Posłużenie się w treści nowelizacji pojęciem „bibliotek publicznych” znacznie ogranicza krąg tych podmiotów. Warto wskazać, że prawo do wynagrodzenia nie będzie więc przysługiwało z tytułu wypożyczeń m.in. w bibliotekach szkolnych, naukowych, czy bibliotekach uczelni wyższych.

Wynagrodzenie z tytułu wypożyczeń wszystkich utworów uprawnionej osoby za dany rok nie może być wyższe niż 5-krotność średniego miesięcznego wynagrodzenia (ok. 20.000 zł) i wypłacane jest, o ile przekracza w danym roku 1/200 średniego miesięcznego wynagrodzenia (ok. 20 zł).

Wprowadzenie mechanizmu Public Lending Right, mimo powszechnej akceptacji koncepcji wspierania polskiej twórczości, budzi liczne kontrowersje, zarówno pod względem jego zakresu – nie będzie on bowiem obejmował ani egzemplarzy fonogramów i wideogramów ani e-booków i audiobooków, jak również pod względem niskich środków przeznaczonych na wypłatę wynagrodzeń podmiotom uprawnionym.