Kontury herbu FC Barcelona nie będą zarejestrowane jako znak towarowy

Sąd UE w wyroku z dnia 10 grudnia 2015 roku oddalił skargę wniesioną przez klub piłkarski FC Barcelona dotyczącą odmowy rejestracji konturu klubowego herbu jako znaku towarowego.

W kwietniu 2013 roku klub FC Barcelona wystąpił do Urzędu Harmonizacji Rynku Wewnętrznego (OHIM) o rejestrację konturu klubowego herbu jako wspólnotowego znaku towarowego m.in. dla artykułów z papieru i tektury, odzieży i obuwia oraz szkoleń i działalności kulturalnej i sportowej.

Obrazek: Herb FC Barcelona (z lewej) i jego kontur, który klub chciał zarejestrować jako znak towarowy (z prawej).

Źródło: komunikat prasowy: http://curia.europa.eu/jcms/upload/docs/application/pdf/2015-12/cp150144en.pdf

OHIM w maju 2014 roku oddalił zgłoszenie, argumentując, że oznaczenie zgłoszone do rejestracji jest pozbawione jakiegokolwiek odróżniającego charakteru. Oznaczenie – kontur klubowego herbu – nie pozwala na określenie handlowego pochodzenia produktów lub usług, dla których ma być zarejestrowane, zatem nie może pełnić podstawowej funkcji znaku towarowego. FC Barcelona w sierpniu 2014 roku zaskarżyła decyzję Pierwszej Izby Odwoławczej OHIM do Sądu UE. 10 grudnia 2015 roku Sąd UE oddalił skargę klubu w całości.

Kształt herbu i jego ewolucja

Oglądając herby drużyn hiszpańskiej Primera Division nietrudno zauważyć, że każdy z herbów w jakiś sposób różni się kształtem od pozostałych. Czasami przybiera kształt tarczy, czasem koła, z wykorzystaniem takich elementów jak krzyże czy flagi. Inaczej jednak postrzegamy „pusty” kontur, a inaczej charakterystyczny kształt wypełniony kolorami, symbolami i zawierający nazwę klubu – to te elementy przyciągają uwagę i zapadają w pamięć, powodując u odbiorcy przy kolejnym zetknięciu się z herbem skojarzenie go z nazwą właściwej drużyny.

Herb klubu z Barcelony to tarcza trójdzielna, której dwa górne pola przedstawiają krzyż św. Jerzego (lewa strona) i barwy regionu – Katalonii (prawa strona), zaś dolne – żółtą piłkę na tle bordowo-granatowych barw klubowych. Części górne od dolnej oddziela żółta belka, na której widnieje skrót nazwy klubu („FCB”). Pierwsza wersja herbu FC Barcelona funkcjonowała przez 11 lat od założenia klubu w 1899. W 1910 powstał nowy herb, który przez ponad 100 lat przeszedł szereg zmian. Zmieniała się m.in. liczba pasów na fladze Katalonii (lata rządów gen. Franco) czy skrót nazwy klubu („F.C.B”, „C.F.B.”, „C. de F.B.”). Co najważniejsze – w 2002 roku, podczas ostatniej zmiany klubowego herbu, lekko zmienił się też kształt obramowania tarczy. Oznacza to, że o ile przykuwające uwagę barwne elementy i symbole zawarte w herbie – mimo zmian – są kojarzone od ponad stulecia i utrwalone w świadomości odbiorców, o tyle sam obrys herbowej tarczy w obecnej formie funkcjonuje dopiero od 13 lat.

Powołanie się na kazus Harley Davidson

FC Barcelona starając się o rejestrację konturu klubowej tarczy jako znaku towarowego przywołała m.in. przykład producenta motocykli Harley Davidson, który zarejestrował jako znak towarowy charakterystyczny kształt tarczy, którą oznacza produkowane przez siebie jednoślady.

Obrazek: Znak towarowy – kontur znaku Harley Davidson.

Źródło: https://oami.europa.eu/copla/image/CJ4JX4FZVCC523YA2TMALSKFLH3YCTM2VEMT2ZLA52Z6J4S5K5QOTGTUCP7EHXPHBS7RPORI7OZCK

Trzeba przyznać, że prezentowany znak powoduje w świadomości odbiorcy natychmiastowe skojarzenie z nazwą producenta motocykli. Jednak niewątpliwą w tym rolę odgrywa kolorystyka – czarne wypełnienie tarczy i jej białe obramowanie, a także sam kształt – charakterystyczny poziomy „plaster” nakrywający tarczę pośrodku. Należy zwrócić uwagę, że jedynym „uproszczeniem” w stosunku do „pełnego” logotypu w tym przypadku jest brak napisu „Harley Davidson Motor Company”.

W przypadku herbu FC Barcelona, w jego wersji „konturowej” brakuje nie tylko skrótu nazwy klubu („FCB”), ale również „belki”, na którym ten napis jest umieszczony. Tarcza trójdzielna i zawarte w jej poszczególnych częściach flagi i symbole również nie są uwzględnione na konturze. Sąd UE podzielił stanowisko OHIM, zgodnie z którym przeciętny konsument może rozpoznać herb FC Barcelona po konturze tylko, jeśli zestawi go z konturami herbów innych klubów. Przedstawiony w zgłoszeniu prosty obrys tarczy nie posiada żadnego szczegółu, który zostawałby w świadomości odbiorcy stykającego się z takim oznaczeniem.

Czy kiedyś się uda?

Oznaczenie będące przedmiotem zgłoszenia zostało uznane za pozbawione charakteru odróżniającego. Klub starał się wykazać, że oznaczenie uzyskało w wyniku używania tzw. wtórną zdolność odróżniającą. Jako dowód załączył wydruki stron internetowych, na których występuje kontur klubowego herbu oraz materiały potwierdzające wykorzystanie oznaczenia w kampaniach reklamowych, materiałach promocyjnych i publikacjach. Sąd UE uznał jednak, że przedłożone dokumenty w żaden sposób nie świadczą o uzyskaniu przez oznaczenie wtórnej zdolności odróżniającej.

Patrząc na upór klubu można się spodziewać, że FC Barcelona będzie nadal używać konturowego logo na stronie internetowej i w materiałach promocyjnych w nadziei, że za kilka lat skutecznie będzie mogła powołać się na okoliczność nabycia przez oznaczenie funkcji odróżniającej. Wydaje się jednak, że bez uwzględnienia w konturowym herbie kilku szczegółów (podział tarczy na trzy części, belka ze skrótem „FCB”) klubowi trudno będzie wykazać, że powoduje on u odbiorców jednoznaczne skojarzenia z katalońskim zespołem. Choć pewnie najwierniejsi kibice mogą się z nami nie zgodzić.

Wnioski z powyższej historii pojawiają się dwa. Po pierwsze, nie wystarczy wykazać, iż używa się znaku aby udowodnić uzyskanie przez niego wtórnej zdolności odróżniającej. Ważna jest tutaj bowiem percepcja przeciętnych konsumentów – a zważywszy na rodzaj klas towarowych na które miał być rejestrowany znak – nie można tego kręgu zawęzić jedynie do najwierniejszych fanów klubu. Po drugie, rejestracja konturu oznaczenia jako kolejnego znaku towarowego nie jest wykluczona, ale wymaga tego, aby kontur ten sam w sobie spełniał przesłanki rejestracji znaku towarowego – a zatem w szczególności aby nadawał się do odróżniania towarów w obrocie i następnie był realnie w takiej formie wykorzystywany.