MiCA w praktyce: brak krajowych regulacji uniemożliwia uzyskanie zezwolenia CASP w Polsce

Od 30 grudnia 2024 r., na terenie całej Unii Europejskiej zastosowanie mają przepisy Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1114 w sprawie rynku kryptoaktywów (MiCA). Jednocześnie, w niektórych państwach członkowskich – w tym w Polsce – nadal nie zostały przyjęte przepisy implementujące, wprowadzające procedury umożliwiające pełne stosowanie MiCA. W tym kontekście, najistotniejsze z perspektywy przedsiębiorców już aktywnych, ale także tych dopiero planujących wejście na rynek kryptoaktywów, wydają się przepisy Rozporządzenia dotyczące wymogu uzyskania zezwolenia na prowadzenie działalności w charakterze dostawcy usług w zakresie kryptoaktywów (tzw. „zezwolenie CASP” – ang. „crypto-asset service provider”). Brak przepisów implementujących jest jednoznaczny z pozbawieniem przedsiębiorców możliwości uzyskania zezwolenia w konkretnych państwach członkowskich – a tym samym, w pewnych warunkach – z uniemożliwieniem prowadzenia działalności.

Dotychczasowy status prawny podmiotów świadczących usługi w zakresie kryptoaktywów w Polsce

Przed wejściem w życie Rozporządzenia MiCA, polskie uregulowania dotyczące kryptoaktywów były wyjątkowo proste – jedynym warunkiem prowadzenia działalności na tym rynku było uzyskanie wpisu do rejestru działalności w zakresie walut wirtualnych (tzw. VASP – ang. „virtual asset service provider”). Wymóg ten oparty był o ustawę z 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, a jego spełnienie sprowadzało się do przejścia względnie nieskomplikowanej procedury administracyjnej, która – o ile wniosek był kompletny i zawierał odpowiednie dane – po czternastu dniach prowadziła do uzyskania wpisu do rejestru działalności w zakresie walut wirtualnych.

Obowiązywanie MiCA, zezwolenia CASP i przepisy przejściowe

Od 30 grudnia 2024 r., a więc od momentu kiedy bezpośrednie zastosowanie na terenie całej UE mają przepisy Rozporządzenia MiCA, przedsiębiorcy chcący świadczyć usługi w zakresie kryptoaktywów obowiązani są uzyskać zezwolenie CASP („crypto-asset service provider”). Jedyny wyjątek od tej zasady stanowią przedsiębiorcy, którzy świadczyli swoje usługi zgodnie z obowiązującym prawem przed 30 grudnia 2024 r. – oni mogą świadczyć usługi na dotychczasowych zasadach do 1 lipca 2026 r. lub do dnia uzyskania przez nich zezwolenia CASP – odpowiednio, która z dwóch możliwości nastąpi wcześniej, przy czym ustawodawstwo krajowe może przewidywać krótszy termin dozwolonej działalności na dotychczasowych zasadach.

W świetle dotychczasowych polskich uregulowań oznacza to, iż podmioty, które uzyskały wpis do rejestru działalności w zakresie walut wirtualnych przed 30 grudnia 2024 r., mogą kontynuować działalność na dotychczasowych zasadach najpóźniej do 1 lipca 2026 r. – lub do innego terminu wskazanego przez polskie przepisy implementujące, gdy te zostaną uchwalone. Natomiast wszelkie pozostałe podmioty zobligowane są do uzyskania zezwolenia CASP przed rozpoczęciem działalności.

Uzyskanie zezwolenia CASP, a brak polskich przepisów implementujących

Samo uzyskanie zezwolenia CASP uregulowane zostało w Tytule V Rozporządzenia MiCA. Zgodnie z art. 62 ust. 1, „osoby prawne lub inne przedsiębiorstwa, które zamierzają świadczyć usługi w zakresie kryptoaktywów, składają do właściwego organu swojego macierzystego państwa członkowskiego wniosek o zezwolenie na prowadzenie działalności w charakterze dostawcy usług w zakresie kryptoaktywów”. Wymieniony „właściwy organ” zdefiniowany został jako wyznaczony „przez każde państwo członkowskie zgodnie z art. 93 […]”. Natomiast „macierzyste państwo członkowskie” oznacza, w przypadku gdy podmiot „ma swoją siedzibę statutową w Unii – państwo członkowskie, w którym ten [podmiot] ma siedzibę statutową”.

W ujęciu polskiego porządku prawnego, powyższe oznacza, iż podmioty, które planują oferowanie usług w zakresie kryptoaktywów, mające siedzibę statutową w Polsce, obowiązane są uzyskać zezwolenie CASP od właściwego organu wyznaczonego przez Polskę zgodnie z art. 93 MiCA. Jednakże, aktualnie polskie przepisy nie przyznają w opisany sposób kompetencji żadnemu organowi. Zmiany w tym zakresie dopiero mają nadejść, gdyż 29 września 2025 r. do Senatu wpłynęła uchwalona w dniu 26 września 2025 r. ustawa o rynku kryptoaktywów zawierająca przepisy implementujące Rozporządzenie MiCA – w tym wyznaczająca Komisję Nadzoru Finansowego (KNF) jako organ właściwy w rozumieniu art. 93 Rozporządzenia. Senat ma 30 dni na rozpatrzenie ustawy, po czym trafi ona do Prezydenta, który ma 21 dni na decyzję. Stąd,  w najlepszym przypadku publikacja ustawy w Dzienniku Ustaw mogłaby nastąpić na przełomie października i listopada. To jednak optymistyczny scenariusz czasowy i wszystko zależy od ewentualnych poprawek Senatu, odroczeń, posiedzeń komisji oraz tego, jak postąpi Prezydent. Co do zasady ustawa przewiduje standardowy 14-dniowy okres vacatio legis.

Brak możliwości uzyskania zezwolenia CASP w Polsce i jego potencjalne skutki

Opisana sytuacja związana z brakiem przepisów implementujących już teraz może wywoływać negatywne skutki dla części podmiotów. Chodzi w szczególności o te mające siedzibę w Polsce podmioty, które dopiero zamierzają rozpocząć działalność jako dostawca usług w zakresie kryptoaktywów – a tym samym nie są objęte okresem przejściowym, w którym mogłyby działać na podstawie licencji VASP, której przecież nie posiadają ani – co więcej – nie mogą uzyskać. W komunikacie Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Katowicach, który prowadzi rejestr działalności w zakresie walut wirtualnych, czytamy bowiem, że od 30 grudnia 2024 roku brak jest możliwości wpisu nowych podmiotów do rejestru.

Jednocześnie, brak przyjęcia ustawy w kolejnych miesiącach może w dalszej kolejności godzić również w podmioty już aktywne na rynku kryptoaktywów i posiadające licencję VASP. Zgodnie ze stanowiskiem Urzędu KNF z 2 stycznia 2025 r., „wnioski o zezwolenia składane do Urzędu KNF zostaną do czasu uchwalenia Ustawy pozostawione bez rozpoznania”. Biorąc pod uwagę, że proces uzyskiwania zezwolenia CASP będzie trwać minimum 3 miesiące, w świetle stanowiska Urzędu KNF, zbyt późne uchwalenie ustawy może spowodować niemożność uzyskania licencji przed upływem okresu przejściowego – a tym samym wywołać konieczność zawieszenia działalności jako dostawca usług w zakresie kryptoaktywów.

Brak przekazania kompetencji przez polskiego ustawodawcę do KNF nie będzie miał w żadnym przypadku skutków zawieszających obowiązki podmiotów wynikające z Rozporządzenia MiCA. Przeciwnie, prawdopodobnym jest, iż prowadzenie działalności przez podmioty mimo braku zezwolenia CASP prowadzić będzie do interwencji Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego (EUNB) lub Europejskiego Urzędu Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA), które mogą stosować niektóre przewidziane w Rozporządzeniu środki w przypadku niepodjęcia działań przez odpowiedni właściwy organ krajowy. W szczególności chodzi o ustanowienie ograniczeń w zakresie wprowadzania do obrotu, dystrybucji lub sprzedaży kryptoaktywów oraz w zakresie rodzaju działalności z nimi powiązanej.

W przyszłości kary finansowe za działalność bez zezwolenia

Poza środkami, które mogą zastosować ESMA i EUNB, projekt ustawy o rynku kryptoaktywów przewiduje również przepisy karne sankcjonujące prowadzenie działalności związanej ze świadczeniem usług w zakresie kryptoaktywów bez zezwolenia. Mowa o grzywnie do 5 000 000 zł albo karze pozbawienia wolności do lat 5, albo obu tych karach łącznie. Tożsama kara przewidziana jest dla osób, które działanie bez zezwolenia podejmują w imieniu lub interesie osoby prawnej lub innej jednostki organizacyjnej.  Jednakże, do dnia wejścia w życie ustawy nie może być mowy o zastosowaniu którejkolwiek z opisanych kar. W związku z tym, aktualnie, podmioty aktywne na rynku kryptoaktywów podlegać będą jedynie opisanym wcześniej środkom stosowanym przez ESMA i EUNB.

Transgraniczne świadczenie usług jako potencjalne rozwiązanie

Negatywne konsekwencje dla dostawców usług w zakresie kryptoaktywów wynikające z opieszałości polskiego ustawodawcy mogą zostać ograniczone poprzez uzyskanie zezwolenia CASP w innym państwie członkowskim UE i świadczenie na jego podstawie usług transgranicznych w Polsce. Taką możliwość – bez konieczności uzyskania zezwolenia właściwego organu Polskiego – przewiduje art. 65 Rozporządzenia MiCA. Jednakże, w świetle przytoczonej już definicji „macierzystego państwa członkowskiego”, w celu skorzystania z opisanej możliwości, zainteresowany podmiot byłby zobligowany do przeniesienia swojej siedziby statutowej do państwa członkowskiego, w którym zamierza składać wniosek o wydanie zezwolenia CASP.