Co nowego w Programach Operacyjnych na 2022 rok?

4 lutego 2022 r. minął termin na składanie wniosków w ramach pierwszej sesji Programu Operacyjnego Produkcja Filmowa na rok 2022. Czym są Programy Operacyjne Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej i jakie zmiany czekają nas w tym roku?

Programy Operacyjne PISF

Ustawa z dnia 30 czerwca 2005 roku o kinematografii nakłada na Polski Instytut Sztuki Filmowej obowiązek realizowania szeregu zadań w dziedzinie kinematografii, w tym m.in. dofinansowywanie przedsięwzięć z zakresu przygotowania projektów filmowych, produkcji filmów, dystrybucji filmów i rozpowszechniania filmów.

Programy Operacyjne Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej to obszerny dokument, który kompleksowo opisuje szczegółowe zasady regulujące proces aplikowania o dofinansowanie, procedurę zawierania umów z Instytutem, współpracę beneficjentów z Instytutem w toku realizacji dofinansowanych zadań, a także kwestie rozliczania dofinansowań i kwalifikowalności kosztów. Po uzyskaniu dotacji, zasady współpracy beneficjenta z Instytutem reguluje dodatkowo zawarta umowa dofinansowania.

Programy Operacyjne są ogłaszane co roku przez Dyrektora Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej po ich zatwierdzeniu przez Radę Instytutu i można się z nimi zapoznać na stronie internetowej PISF przed rozpoczęciem pierwszej sesji naboru wniosków. Są one uprzednio konsultowane z przedstawicielami środowisk filmowych. Co roku zmienia się łączna kwota środków i ich alokacja pomiędzy Programami Operacyjnymi – zależnie od przychodów, jakie w danym roku osiąga PISF. Zmienia się także alokacja pomiędzy poszczególnymi Priorytetami w ramach danego Programu Operacyjnego. Instytut reaguje też na zmieniającą się sytuację w branży filmowej, co roku dostosowując treść programów do nowo identyfikowanych problemów kinematografii.

Struktura Programów Operacyjnych

Zasadniczo jest pięć Programów Operacyjnych, w ramach których Polski Instytut Sztuki Filmowej realizuje swoje zadania nałożone na niego na mocy ustawy o kinematografii. Programami tymi są:

1. Produkcja filmowa
2. Edukacja filmowa
3. Upowszechnianie kultury filmowej
4. Rozwój kin
5. Promocja polskiego filmu za granicą

Każdy z Programów Operacyjnych jest podzielony na tzw. Priorytety, czyli bardziej szczegółowo zdefiniowane obszary działań, z zakresu których można aplikować o dofinansowanie. Programem Operacyjnym, który zawsze ma największą alokację jest Program Operacyjny I – Produkcja filmowa. W ramach tego Programu producenci mogą ubiegać się o dofinansowanie z Priorytetów takich jak: rozwój projektu, produkcja filmów fabularnych, dokumentalnych czy animowanych, produkcja serii animowanych, produkcja filmów mikrobudżetowych, nowatorskich, koprodukcji międzynarodowych i inne.

Kto może złożyć wniosek o dofinansowanie?

Z wnioskiem o dofinansowanie, zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy o kinematografii, może wystąpić każdy podmiot prowadzący działalność w zakresie kinematografii, zarówno polski, jak i z innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej lub państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, bez względu na formę organizacyjno-prawną oraz strukturę własności. Ustawa o kinematografii przewiduje przy tym szereg podmiotów, które wykluczone są z możliwości uzyskania dofinansowania – w tym m.in. osoby skazane za niektóre przestępstwa, podmioty, w których takie osoby spełniają funkcje zarządcze bądź są w nich wspólnikami, czy np. podmioty, które w okresie 3 lat przed złożeniem wniosku o udzielenie dofinansowania przedsięwzięcia naruszyły w sposób istotny umowę zawartą z Instytutem.

Dodatkowo, każdy z Priorytetów w Programach Operacyjnych wprowadza dalsze ograniczenia, kto może być beneficjentem dotacji z jego zakresu. I tak na przykład, o dofinansowanie z prawie każdego priorytetu z Programu Operacyjnego I – Produkcja filmowa może aplikować wyłącznie producent filmowy. Jedynie Priorytet Stypendia Scenariuszowe przeznaczony jest tylko dla osób fizycznych, którymi są scenarzyści (legitymujący się odpowiednio udokumentowanym dorobkiem).  Z kolei przykładowo z Priorytetu Szkoły wyższe i podyplomowe w ramach PO II – Edukacja Filmowa korzystać mogą szkoły i uczelnie oraz podmioty prowadzące działalność gospodarczą.

Ogólne zasady przyznania, rozliczenia i spłaty dofinansowania

Dofinansowanie przedsięwzięcia jest przyznawane w formie dotacji, poręczenia lub pożyczki. Promesa lub decyzja Dyrektora PISF o przyznaniu wsparcia jest ważna przez sześć miesięcy, przy czym promesę można przedłużyć maksymalnie do trzech lat, w którym to okresie należy dostarczyć Instytutowi komplet dokumentów potwierdzających zamknięcie finansowania i zabezpieczenie praw do projektu. Dopiero wówczas zawierana jest umowa dotacji.

PISF nie jest koproducentem współfinansowanych przedsięwzięć i nie nabywa praw do zrealizowanych przedsięwzięć. Jest jednak zainteresowany osiąganymi przez nie wynikami finansowymi, bowiem w przypadku osiągnięcia zysku z przedsięwzięcia, podmiot otrzymujący dofinansowanie jest zobowiązany do zwrotu dofinansowania na zasadach określonych w przepisach o finansach publicznych. W przypadku współfinansowania filmów, PISF zaczyna „odzyskiwać” proporcjonalnie swoją dotację w momencie pojawienia się pierwszych zysków, a więc przychodów ponad wartość wkładów wniesionych przez koproducentów.

Programy Operacyjne nakładają na beneficjentów obowiązek przeprowadzenia dwukrotnego (z pewnymi wyjątkami) audytu współfinansowanych produkcji, wykonanego przez zewnętrzną firmę audytorską. Niezależnie od tego, każdą ratę dotacji producent powinien rozliczyć składając szczegółowe raporty częściowe, a finalnie – raport końcowy. Po premierze filmu, producent jest zobowiązany cyklicznie raportować Instytutowi przychody z eksploatacji filmu przez wskazany okres.

Co nowego w Programach Operacyjnych na 2022 rok?

Rok 2021 upłynął pod znakiem przeciwdziałania skutkom pandemii SARS-CoV2. Alokacja wynosiła wówczas 287,7 mln zł, z czego znaczna część była przeznaczona na nowe priorytety, takie jak: Pożyczki nieoprocentowane na przeciwdziałanie skutkom COVID-19 w produkcji filmowej (38 mln zł), Dystrybucja filmowa (42 mln zł) czy Wsparcie promocji polskiego filmu (do 40 mln zł). Z priorytetów tych można było ubiegać się o dofinansowanie poniesionych dodatkowych kosztów spowodowanych między innymi zachorowaniem na COVID-19, przestojami itp.

W obecnych Programach Operacyjnych na 2022 rok tych priorytetów już nie ma, a ogólna kwota alokacji wynosi 147 mln zł. Pandemia, mimo że wciąż dotkliwa i dezorganizująca pracę, powoli przestaje być jednak postrzegana jako „siła wyższa”. Jest to też sygnał dla podmiotów z branży audiowizualnej, aby na bazie dotychczasowych doświadczeń z okresu pandemii w taki sposób zorganizować realizację przedsięwzięć, by zminimalizowane zostało ryzyko zakłócenia prac przez COVID-19. Coraz trudniej jest bowiem argumentować, iż stanowi on w obecnej sytuacji „zdarzenie zewnętrzne, niemożliwe do przewidzenia”. Powinno to również znaleźć odzwierciedlenie w zawieranych umowach z twórcami, realizatorami czy koproducentami.

Tegoroczną nowością w Programach Operacyjnych jest również brak konieczności składania wersji papierowej wniosku, obok elektronicznej. Wystarczająca jest sama wersja elektroniczna, w której zarówno wniosek, jak i wszystkie załączniki obligatoryjnie powinny być podpisane przy użyciu kwalifikowanego podpisu elektronicznego lub profilu zaufanego platformy E-PUAP.

Warto również zwrócić uwagę na silniejsze w tegorocznych Programach rozróżnienie filmów animowanych od serii animowanych, czego skutkiem jest wprowadzenie oddzielnego Priorytetu: Rozwój i produkcja serii animowanych, obok dawnego Priorytetu: Produkcja filmów animowanych. Pola dystrybucji tych formatów, a tym samym ich potencjał komercyjny są tak różne, że ich rozdzielenie wydaje się słusznym rozwiązaniem.

Od tego roku producenci powinni również zwrócić uwagę na treść umów zawieranych z grafikami na plakat artystyczny, bowiem PISF wprowadził nową zasadę. Umowa zawarta z autorem plakatu artystycznego winna uwzględniać możliwość udzielenia przez beneficjenta (producenta) sublicencji na wykorzystanie plakatu, w tym, przede wszystkim, do promocji działalności PISF oraz polskiej kinematografii.

W nowych Programach Operacyjnych wyraźne jest także zmniejszenie alokacji na Priorytet Stypendia Scenariuszowe. Maksymalną kwotą, którą może pozyskać scenarzysta-osoba fizyczna na pisanie scenariusza jest 10 000 zł, co przy jeszcze nie tak dawnych stypendiach, sięgających 50-60 000 zł jest kwotą bardzo niską. W kontekście analizy ekonomicznej przedsięwzięć filmowych, rozwiązanie to zapewne podyktowane jest większą efektywnością, jeśli chodzi o realizację projektów, które już na wczesnym etapie developmentu mają producenta. W zamyśle zmniejszenie roli stypendiów scenariuszowych zapewne ma eliminować zjawisko scenariuszy pisanych za stypendium „do szuflady”, za to wymaga od scenarzystów często już na etapie pisania treatmentu poszukiwania producentów i składania wniosków już z producentem na priorytety takie jak Development Scenariuszowy czy Rozwój Projektu. PISF kładzie przy tym coraz większy nacisk na to, by do oceny trafiały projekty jak najbardziej zaawansowane literacko. Na Rozwój Projektu nie można już składać wniosku z samym treatmentem, a należy przedłożyć wersję pełnego scenariusza.

Składając wniosek do PISF, bardzo ważne jest każdorazowe przeanalizowanie Programów Operacyjnych pod kątem zaszłych zmian, żeby zminimalizować ryzyko formalnego odrzucenia wniosku. Kolejne sesje w ramach Programu Operacyjnego I – Produkcja Filmowa przewidziane są w dniach 25-29 kwietnia 2022 r. i 22-26 sierpnia 2022 r.

Pełna treść Programów Operacyjnych dostępna jest pod adresem: https://pisf.pl/dotacje-programy-operacyjne/