Rozporządzenie w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów – nowe obowiązki dla branży e-commerce

Sprzedaż produktów zakupionych na azjatyckich rynkach, w szczególności chińskim, jest popularnym sposobem zarobkowania, szczególnie w sektorze e-commerce. Nie jest to niczym dziwnym, ponieważ szeroki asortyment produktów i konkurencyjne ceny to tylko niektóre z elementów, które mogą zachęcać do prowadzenia biznesu w ten sposób. Niestety, nie wszystkie produkty zakupione na innych rynkach mogą spełniać unijne normy.

Toy Industries of Europe (TIE) jest stowarzyszeniem producentów zabawek, którego celem jest promowanie prawa każdego dziecka do bezpiecznej zabawy. TIE zakupiło ponad 100 zabawek od zewnętrznych sprzedawców z UE i spoza niej na 10 internetowych platformach handlowych. 80% zabawek nie spełniło unijnych norm bezpieczeństwa[1], takich jak te określone w dyrektywie UE w sprawie bezpieczeństwa zabawek.

Powyższy przykład doskonale ilustruje, że weryfikowanie bezpieczeństwa produktów spoza UE powinno być istotną częścią prowadzonej firmy, która sprzedaje tego typu towary. Odpowiedzią na to wyzwanie może być rozporządzenie GPSR[2], które wchodzi w życie już dzisiaj, czyli 13 grudnia 2024 roku. Wprowadza ono szereg zmian zarówno dla sprzedawców oferujących swoje produkty stacjonarnie, jak i on-line. Nowe przepisy mają na celu zapewnić ochronę konsumentów poprzez oferowanie na unijnym rynku bezpiecznych produktów. Jak to zwykle bywa w przypadku tego typu aktów prawnych, również i tutaj na przedsiębiorców zostaną nałożone liczne obowiązki.

GPSR obowiązuje bezpośrednio. Oznacza to, że do jego obowiązywania nie jest potrzebna inicjatywa ze strony polskiego ustawodawcy.

Kogo dotyczy GPSR?

Przepisy rozporządzenia GPSR dotyczą szeregu podmiotów, m.in.: (i) producentów; (ii) upoważnionych przedstawicieli; (iii) importerów; (iv) dystrybutorów; (v) dostawców usług realizacji zamówień. Ustawodawca unijny, by uprościć nawigowanie po dokumencie niejednokrotnie używa pojęcia „podmiot gospodarczy”, który obejmuje wszystkie wyżej wymienione.

Z perspektywy branży e-commerce kluczowe są obowiązki jakie rozporządzenie GPSR nakłada na „dystrybutorów”.

Zgodnie z przepisami rozporządzenia, dystrybutorem jest każda osoba fizyczna lub prawna w łańcuchu dostaw, która nie jest ani producentem, ani importerem, która udostępnia produkt na rynku[3]. Udostępnieniem na rynku jest z kolei dostarczenie produktu do celów dystrybucji, konsumpcji lub używania na rynku Unii w ramach działalności handlowej, odpłatnie lub nieodpłatnie[4]. W konsekwencji pojęcie „dystrybutora” jest niezwykle szerokie i obejmuje również zwykłych sprzedawców prowadzących sklepy internetowe.

Zakwalifikowanie konkretnego przedsiębiorcy jako dystrybutora wiąże się z powstaniem licznych obowiązków. Przede wszystkim, muszą oni zweryfikować czy producent, a w stosownych przypadkach importer, spełnili wymagania przewidziane przez GPSR, do których należy m.in. (i) właściwe oznaczenie produktów umożliwiające ich identyfikację; (ii) oznaczenie producenta bądź importera; (iii) dołączenie do produktu jasnych instrukcji i informacji. Dodatkowo dystrybutorzy muszą zapewnić, aby w czasie, gdy ponoszą odpowiedzialność za produkt, warunki jego przechowywania lub transportu nie zagrażały zgodności produktu wprowadzanego na rynek z ogólnym wymaganiem bezpieczeństwa przewidzianym przez GPSR[5].

Co jeżeli okaże się, że sprzedawany produkt jest niebezpieczny?

Wspomniany wyżej obowiązek weryfikowania czy producent oraz importer spełnili wymagania przewidziane GPSR, przekładają się na możliwość sprzedaży produktów. W sytuacji, w której dystrybutor, który na podstawie posiadanych informacji stwierdzi lub ma powody, by przypuszczać, że produkt nie jest zgodny z przepisami, nie powinien udostępniać tego produktu na rynku, dopóki nie będzie on zgodny z wymaganiami.

Analogicznie, w przypadku, w którym dystrybutor ustali, że produkt, który został już udostępniony, jest produktem niebezpiecznym lub nie jest zgodny z normami, powinien on: (i) natychmiast poinformować o tym producenta lub importera, stosownie do przypadku; (ii) zapewnić, aby podjęto środki naprawcze niezbędne do skutecznego doprowadzenia produktu do zgodności z wymaganiami, w tym, w stosownych przypadkach, do jego wycofania z obrotu lub odzyskania; oraz (iii) zapewnić, aby organy nadzoru rynku państw członkowskich, w których produkt został udostępniony na rynku, zostały o tym natychmiast poinformowane za pośrednictwem portalu Safety Business Gateway[6], który jest narzędziem stworzonym w celu ułatwienia producentom i dystrybutorom zgłaszania niebezpiecznych produktów.

Nieoczekiwana zamiana miejsc

Raz przypisana rola dystrybutora czy importera nie jest niezmienna. Jeżeli na przykład, jako przedsiębiorca działający w branży e-commerce wprowadzamy produkt do obrotu pod własnym brandem (GPSR określa to jako wprowadzanie pod nazwiskiem lub nazwą lub znakiem towarowym danej osoby fizycznej lub prawnej[7]), wówczas uzyskujemy status „producenta” i podlegamy pod obowiązki wyznaczone producentom na gruncie GPSR.

Podobnie dzieje się w przypadkach, w których zostanie wprowadzona „istotna modyfikacja” w produkcie, czyli taka, która ma wpływ na bezpieczeństwo produktu oraz spełnia następujące kryteria: (i) polega na zmianie produktu w sposób, którego nie przewidziano we wstępnej ocenie ryzyka produktu; (ii) z powodu modyfikacji zmienił się charakter zagrożenia, powstało nowe zagrożenie lub wzrósł poziom ryzyka; oraz (iii) modyfikacji na własny użytek nie wprowadzili sami konsumenci ani nikt w ich imieniu[8].

Co ważne, jeżeli modyfikacja nie ma wpływu na bezpieczeństwo produktu, to podmiot dokonujący zmiany, jest uważany za producenta jedynie w odniesieniu do zmodyfikowanej części produktu. W przypadku, w którym zmiana ma wpływ na bezpieczeństwo produktu, wtedy podmiot modyfikujący jest uznawany za producenta w odniesieniu do całego produktu[9].

Dodatkowe obowiązki dla sprzedających w Internecie

GPSR przewiduje dodatkowy obowiązek dla podmiotów gospodarczych udostępniających produkty na rynku w Internecie lub w inny sposób na odległość. Oferta takich produktów powinna zawierać w sposób jasny i widoczny co najmniej następujące informacje: (i) stosowne oznaczenie producenta, które będzie różnić w zależności od tego czy ma on miejsce zamieszkania lub siedzibę w Unii (szczegóły zostały opisane w art. 19 lit. a i b GPSR); (ii) informacje umożliwiające identyfikację produktu, w tym jego obraz, rodzaj, a także inne identyfikatory produktu; oraz (iii) wszelkie ostrzeżenia lub informacje na temat bezpieczeństwa, które powinny być umieszczone na lub opakowaniu, lub zawarte w dołączonym dokumencie towarzyszącym zgodnie z GPSR lub mającym zastosowanie unijnym prawodawstwem harmonizacyjnym, w języku łatwo zrozumiałym dla konsumentów, określonym przez państwo członkowskie, w którym produkt jest udostępniany na rynku[10].

Marketplace na celowniku GPSR

W motywach GPSR czytamy, że dostawcy internetowych platform internetowych (czyli marketplace), umożliwiając podmiotom gospodarczym dotarcie do większej liczby konsumentów, odgrywają kluczową rolę w łańcuchu dostaw, a zatem również w systemie bezpieczeństwa produktów[11]. W związku z tym, GPSR również i na te podmioty nakłada liczne obowiązki: (i) wyznaczenie pojedynczego punktu kontaktowego umożliwiającego bezpośrednią komunikację drogą elektroniczną z organami nadzoru rynku państw członkowskich na temat problemów związanych z bezpieczeństwem produktów; (ii) rejestracja na portalu Safety Gate; (iii) wyznaczenie pojedynczego punktu kontaktowego dla konsumentów; (iv) wprowadzenie wewnętrznych procedur dotyczących bezpieczeństwa produktów, tak aby bez zbędnej zwłoki spełnić odpowiednie wymagania GPSR; (v) reagowania na nakazy zobowiązujące usunięcia konkretnych treści ze swojego interfejsu online, uniemożliwienia dostępu do nich lub wyświetlenia wyraźnego ostrzeżenia; (vi) weryfikowanie informacji o produktach niebezpiecznych w portalu Safety Gate; (vii) sprawne rozpatrywanie zawiadomień dotyczących bezpieczeństwa produktów oferowanych do sprzedaży online; (viii) zaprojektowanie interfejsu zgodnie z wymogami GPSR; (ix) zawieszenie świadczenia swoich usług na rzecz podmiotów, które często oferują produkty niezgodne z GPSR; (x) współpraca z organami nadzoru rynku, z przedsiębiorcami oraz z odpowiednimi podmiotami gospodarczymi w celu ułatwienia wszelkich działań podejmowanych w celu wyeliminowania lub, jeżeli nie jest to możliwe, ograniczania ryzyka, jakie stwarza produkt, który jest lub był oferowany online za pośrednictwem ich usług.

Jakie produkty są wyłączone spod regulacji GPSR?

Generalną zasadą wynikającą z GPSR jest, że ma ono zastosowanie do produktów, co do których nie ma szczególnych regulacji. Jeżeli konkretne produkty podlegają szczególnym wymaganiom, wtedy GPSR ma zastosowanie uzupełniające wyłącznie w odniesieniu do aspektów i ryzyk lub kategorii ryzyk nieobjętych tymi wymaganiami[12].

Jest jednak pewna kategoria produktów wymieniona wprost, do których GPSR nie ma zastosowania: (i) produktów leczniczych do stosowania u ludzi ani do weterynaryjnych produktów leczniczych; (ii) żywności; (iii) pasz; (iv) żywych roślin i zwierząt, organizmów zmodyfikowanych genetycznie oraz mikroorganizmów zmodyfikowanych genetycznie stosowanych w sposób ograniczony, a także do produktów z roślin i zwierząt bezpośrednio związanych z ich przyszłym rozmnażaniem; (v) produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego i produktów pochodnych; (vi) produktów ochrony roślin; (vii) sprzętu wykorzystywanego przez konsumentów do przemieszczania się lub podróży, w przypadku gdy jest on obsługiwany bezpośrednio przez usługodawcę w ramach usługi transportowej świadczonej konsumentom i nie jest obsługiwany przez samych konsumentów; (viii) statków powietrznych, o których mowa w art. 2 ust. 3 lit. d) rozporządzenia (UE) 2018/1139; (ix) antyków[13].

Sankcje za nieprzestrzeganie

Samo GPSR pozostawia kwestię sankcji do decyzji poszczególnych państw członkowskich. Obecnie procedowany jest projekt krajowej ustawy o ogólnym bezpieczeństwie produktów[14], w której przewidziano liczne przepisy (ponad 20) zawierające sankcje za niedochowanie wymagań wynikających z GPSR, gdzie kary pieniężne wahają się od 40 000 złotych aż do 1 000 000 złotych (w zależności od rodzaju naruszenia).

Podsumowanie

GPSR będzie stanowić dla branży e-commerce wyzwanie, przed którym podmioty objęte regulacją nie uciekną. Każdy istniejący sklep, a także taki, który będzie dopiero powstanie będzie musiał dostosować się do postawionych przed nim obowiązków, dlatego kluczowe jest ustalenie, jaką rolę zajmujemy w GPSR, by właściwe ocenić, jakie środki prawne, organizacyjne i techniczne należy przedsięwziąć, szczególnie że kary pieniężne za ewentualne naruszenia są niemałe.

[1] Link do notki prasowej na temat badania przeprowadzonego przez TIE: https://www.toyindustries.eu/80-of-toys-bought-from-third-party-traders-on-online-marketplaces-fail-eu-safety-standards-and-could-be-a-danger-to-children/ (dostęp: 11 grudnia 2024 roku);

[2] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/988 z 10 maja 2023 roku w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów, zmieniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1025/2012 i dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1828 oraz uchylające dyrektywę 2001/95/WE Parlamentu Europejskiego i Rady i dyrektywę Rady 87/357/EWG („GPSR”)

[3] Art. 3 pkt 13 GPSR.

[4] Art. 3 pkt 6 GPSR.

[5] Art. 5 GPSR. „Produktem bezpiecznym” w rozumieniu GPSR jest każdy produkt, który w zwykłych lub dających się racjonalnie przewidzieć warunkach używania, w tym w rzeczywistym czasie używania, nie stwarza jakiegokolwiek ryzyka lub jedynie minimalne ryzyko zgodne z jego używaniem, uważane za dopuszczalne i odpowiadające wysokiemu poziomowi ochrony zdrowia i bezpieczeństwa konsumentów (art. 3 pkt 2 GPSR).

[6] Art. 12 ust. 4 GPSR.

[7] Art. 13 ust. 1 GPSR.

[8] Art. 13 ust. 3 GPSR.

[9] Art. 13 ust. 2 GPSR.

[10] Art. 19 GPSR.

[11] Motyw 45 GPSR.

[12] Art. 2 ust. 2 GPSR.

[13] Art. 2 ust. 2 GPSR.

[14] Link do procesu legislacyjnego dotyczącego projektu ustawy o ogólnym bezpieczeństwie produktów: https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12387803 (dostęp: 11 grudnia 2024 roku).