Na podstawie case study z naszej praktyki ochrony własności intelektualnej wyjaśniamy, na czym polega zabezpieczenie roszczeń dotyczących wzorów wspólnotowych na terytorium Unii Europejskiej i jak wykorzystać instrumenty prawa unijnego w skutecznej ochronie designu produktów.

Kancelaria w ostatnim czasie reprezentowała Klienta będącego jednym z największych producentów sprzętu AGD oraz RTV na świecie. Podmiot trzeci – również producent sprzętu AGD/RTV – skopiował design jednego z produktów oferowanych przez naszego Klienta. Jednocześnie Klient posiadał prawa ochronne na wzory wspólnotowe, które przedstawiały design spornego produktu. Na podstawie art. 90 ust. 1 rozporządzenia z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie wzorów wspólnotowych (dalej: Rozporządzenie) skierowaliśmy wniosek o zabezpieczenie do Sądu Okręgowego w Warszawie, XXII Wydziału Sądu Unijnych Znaków Towarowych i Wzorów Wspólnotowych, który zgodnie z Rozporządzeniem jest sądem wyspecjalizowanym do rozpatrywania spraw z zakresu praw ochronnych przyznanych przez Urząd Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO).

Sąd udzielił zabezpieczenia w postaci m.in. zakazu oferowania i dystrybucji spornych produktów przez naruszyciela na terytorium Unii Europejskiej, jak i w zakresie zajęcia w postępowaniu komorniczym spornych produktów będących własnością naruszyciela. Sąd II instancji udzielone zabezpieczenie utrzymał w całości. Obecnie w toku jest postępowanie główne w sprawie.

Co to jest wzór przemysłowy i wzór wspólnotowy

Pod pojęciem wzoru przemysłowego w największym uproszczeniu kryje się design produktu. Przepisy definiują wzór jako nową i posiadającą indywidualny charakter postać wytworu lub jego części, nadaną mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, strukturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentacje. Wzór wspólnotowy zaś to nic innego, jak wzór przemysłowy, rejestrowany przez EUIPO i obejmujący całą Unię Europejską.

Rejestracja wzorów wspólnotowych jest bardzo skutecznym i jednocześnie oszczędnym rozwiązaniem dla przedsiębiorców, którzy pragną chronić design swojego produktu jedną rejestracją we wszystkich państwach-członkach Unii Europejskiej. W momencie naruszania praw do wzorów wspólnotowych przez podmiot trzeci uprawniony do wzorów może wystąpić do właściwego sądu o ochronę swoich wzorów, jak i jednocześnie o zabezpieczenie swoich roszczeń wobec naruszyciela na czas trwania postępowania spornego. Możliwe jest wówczas uzyskanie zakazu m.in. dystrybucji spornych towarów na terytorium całej Unii Europejskiej jednym postanowieniem sądu. Jest to atrakcyjne rozwiązanie zarówno pod względem finansowym, jak i pod względem krótkiego okresu oczekiwania na udzielenie zabezpieczenia (zgodnie z art. 737 Kodeksu Postępowania Cywilnego sąd ma tydzień na rozpoznanie wniosku o zabezpieczenie, w praktyce trwa to niewiele dłużej).

O co chodzi w postępowaniu

W postępowaniu z tytułu naruszenia praw do wzorów wspólnotowych sąd bada, czy wzór ucieleśniony w produkcie naruszyciela wywołuje analogiczne ogólne wrażenie na poinformowanym użytkowniku jak wzory wspólnotowe uprawnionego. Przez ogólne wrażenie należy rozumieć wrażenie wizualne, jakie dany wzór wywołuje jako całość. Natomiast orzecznictwo wypracowało pogląd, iż poinformowanym użytkownikiem jest osoba pomiędzy znawcą w danej dziedzinie a konsumentem. Często w praktyce jest to przeciętny użytkownik danych produktów, np. sprzętów AGD, jednakże może być to również specjalista, jak np. w przypadku zawiasów, czy innych niewidocznych części do drzwi, wobec których poinformowanym użytkownikiem będzie ich monter.

Upraszczając powyższe – jeżeli poinformowany użytkownik patrząc na zarejestrowany wzór wspólnotowy i produkt naruszyciela, uważa je za tożsame pod względem ogólnego wrażenia oznacza to, że do naruszenia doszło. O ile w postępowaniu głównym należy udowodnić, iż ogólne wrażenie dotyczące zarejestrowanego wzoru wspólnotowego i produktu jest tożsame, w postępowaniu zabezpieczającym wystarczy jedynie je uprawdopodobnić oraz wykazać swój interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia. Zatem postępowanie zabezpieczające skonstruowane jest niewątpliwie korzystnie dla uprawnionego z praw ochronnych do wzorów wspólnotowych.

W przypadku udzielenia zabezpieczenia, co do zasady sąd doręcza postanowienie wraz tytułem wykonawczym i jego odpisem jedynie uprawnionemu, nie informując o tym naruszyciela. Uzyskuje on dopiero informacje o udzielonym zabezpieczeniu w momencie jego doręczenia przez komornika. Ma to na celu m.in. uniknięcie sytuacji, gdy naruszyciel opróżni swoje magazyny ze spornego produktu, przez co działania komornika z góry skazane byłyby na niepowodzenie. Warto wspomnieć, że zabezpieczenie jest skuteczne wobec naruszyciela z chwilą jego doręczenia mu przez komornika. Naruszyciel ma oczywiście możliwość złożenia wraz z zażaleniem wniosku o wstrzymanie jego wykonalności do czasu rozpoznania zażalenia przez sąd II instancji w trybie art. 396 Kodeksu Postępowania Cywilnego, jednakże sąd I instancji nie ma obowiązku jego uwzględnienia.

Korzyści dla uprawnionego

Kluczowe pytanie, na które należy sobie odpowiedzieć brzmi – jakie są realne korzyści dla przedsiębiorcy uprawnionego z tytułu wzorów, który złoży wniosek o zabezpieczenie?

Sama rejestracja wzoru na poziomie wspólnotowym daje nam ochronę we wszystkich państwach wspólnoty. Jedna rejestracja = ochrona na terytorium całej UE. Jest to niezwykle szybkie, sprawne i oszczędne rozwiązanie, które daje bardzo szeroką ochronę, a wnioskodawca unika konieczności składania wniosków w każdym państwie członkowskim. Upraszczając, w momencie naruszenia praw do wzorów w jakimkolwiek państwie unijnym uprawniony ma możliwość złożenia pozwu/wniosku o zabezpieczenie zasadniczo do państwa członkowskiego, w którym naruszenie miało miejsce lub w którym naruszyciel ma siedzibę (art. 82 w zw. z art. 83 Rozporządzenia). O wiele lepszym z punktu widzenia ochrony jest wystąpienie przeciwko naruszycielowi w państwie jego siedziby, ponieważ wówczas sąd uprawniony jest do wydania orzeczenia skutecznego na terytorium całej UE. W przypadku złożenia pozwu bądź wniosku o zabezpieczenie w państwie, gdzie jedynie dochodzi do naruszenia, a naruszyciel nie ma siedziby, orzeczenie sądu skuteczne jest wyłącznie na terytorium tego państwa – członka UE.

Co daje zabezpieczenie

W przypadku uzyskania orzeczenia skutecznego na całym terytorium UE w postępowaniu zabezpieczającym, naruszyciel (zależnie od treści wniosku i zakresu wydanego zabezpieczenia) traci możliwość m.in. dystrybucji, reklamowania, oferowania, czyli de facto jakichkolwiek działań związanych ze spornymi produktami jednym postanowieniem sądu. Jest to zatem procedura, która w szybki sposób zapewnia uprawnionemu ochronę do momentu wydania orzeczenia w postępowaniu głównym. W przeciwnym wypadku – biorąc pod uwagę, że postępowania w obu instancjach trwają nawet kilka lat – ekonomiczna zasadność dalszego dochodzenia roszczenia o zaniechanie naruszeń mogłaby być wątpliwa. Ponadto, działania uprawnionego będą musiały przyjąć w przeważającym stopniu kierunek naprawczy w miejsce prewencyjnego. Jednocześnie przez te kilka lat szkoda po stronie uprawnionego do wzorów będzie się powiększać i, co istotne – może dojść do rozwodnienia jego unikalnego wzornictwa.

O co chodzi w rozwodnieniu

Wyjaśnijmy zatem, że nie tylko marka, czyli zasadniczo znak towarowy, może ulec zjawisku „rozwodnienia”. Także wzór wspólnotowy/przemysłowy może ulec temu zjawisku. Odbiorcy wzorów ucieleśnionych w produktach, np. kształtu samochodu Volvo XC 60, torebki „Boy” marki Chanel, czajnika oraz lodówki marki SMEG, kształtu szklanej butelki marki Coca Cola, czy kształtu Iphone’a oraz myszki komputerowej marki Apple, kupują te produkty ze względu na pozytywne wrażenia związane z marką, ale także ze względu na wygląd tych przedmiotów. Marki nie stają się bowiem atrakcyjne samoistnie. Potrzeba wiele lat pracy nad ich rozpoznawalnością oraz zbudowaniem zaufania klientów. A czym jest marka, jeśli nie produktem czy usługą, które się pod nią kryją? Bardzo często kluczem do sukcesu marki będzie właśnie charakterystyczny i topowy design odnajdywany w produktach. Przykładem może być wspomniana wyżej szklana butelka marki Coca Cola, która jest na tyle charakterystyczna, że nie jest konieczne opatrzenie jej logo marki, aby odbiorca bezproblemowo ją z nią powiązał.

Po co w ogóle chronić design

W momencie kopiowania wzorów ucieleśnionych w produktach uprawnionych przez inne podmioty (zazwyczaj w celu stworzenia ich tańszego odpowiednika) chronione wzory przestaną kojarzyć się klientom wyłącznie z produktami danej marki, co stanowi ich siłę przebicia, ale będą również kojarzyć się z produktami konkurencji. Doprowadzi to w konsekwencji do utraty wartości ekonomicznej wzorów uprawnionego – ich rozpoznawalności na rynku. Jednocześnie zniweczy to starania uprawnionych do wzorów, którzy zapewne zainwestowali środki w unikalne wzornictwo i innowacyjność swoich produktów oraz ich ochronę. Niewątpliwie bowiem uprawnieni ponoszą znaczne koszty rozwoju swojego wzornictwa, jego reklamy i rejestracji w odpowiednich urzędach. Stanowisko zezwalające na bezkarne kopiowanie chronionego designu stawiałoby sens rejestracji wzorów pod znakiem zapytania, odmawiając im samodzielnej – względem marki – ochrony. Realną możliwość rozwodnienia wzorów potwierdził także Sąd Apelacyjny w Warszawie we wskazanej w niniejszym artykule sprawie.

Autorzy: Agnieszka Sidorowicz, Maciej Kubiak, praktyka ochrony własności intelektualnej