Zakaz reklamy i promocji nowatorskich wyrobów tytoniowych

Organizacja eventów często wiąże się z koniecznością nawiązania współpracy z podmiotami, które wesprą wydarzenie – przekazując środki finansowe, konkretne towary lub know-how. W zamian za to, organizator imprezy może zaoferować przestrzeń do prowadzenia działań marketingowych i promocyjnych. Taki rodzaj kooperacji określany jest mianem sponsoringu. Choć w większości przypadków prawo nie ingeruje ani w to, kto może być sponsorem eventu, ani w swobodę związanych z tym działań, to w przypadku niektórych branż istnieją wyjątki od tej reguły.

Ograniczenia sponsoringu (czy mówiąc szerzej działań marketingowych i reklamowych) dotyczą m.in. wyrobów tytoniowych i ich akcesoriów. Generalny zakaz reklamy i promocji wyrobów tytoniowych w polskim prawie wprowadza art. 8 ustawy z dnia 9 listopada 1995 roku o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (tzw. ustawa tytoniowa).

Na jego podstawie zabrania się reklamy i promocji wyrobów tytoniowych, papierosów elektronicznych, pojemników zapasowych lub rekwizytów tytoniowych oraz reklamy i promocji produktów imitujących te wyroby lub symboli związanych z używaniem tytoniu, wyrobów tytoniowych, papierosów elektronicznych lub pojemników zapasowych. Ponadto zabronione jest sponsorowanie przez firmę tytoniową działalności sportowej, kulturalnej, oświatowej, zdrowotnej i społeczno-politycznej.

Zmiany na rynku, a zmiany w prawie

Rynek wyrobów i akcesoriów tytoniowych podlega jednak ciągłym zmianom. Co chwilę pojawiają się nowe produkty, których istnienie często wyprzedza regulacje prawne. Taka sytuacja miała miejsce kiedy pojawiły się papierosy elektroniczne, które, choć nie zawierały tytoniu, miały w swoim składzie nikotynę, czyli substancję o właściwościach szkodliwych dla zdrowia i uzależniających. W ówczesnym stanie prawnym brakowało jednak przepisów, które jednoznacznie przesądzałyby kwestię dopuszczalności reklamy i promocji papierosów elektronicznych. Dlatego też większość interpretacji oraz praktyka rynku reklamowego, w szczególności w internecie i w mediach społecznościowych, uznawały reklamowanie e-papierosów oraz związanych z nimi akcesoriów za dopuszczalne. Brak właściwych uregulowań doprowadził do wyłączenia tych produktów z zakazu reklamy i promocji, pomimo zawartej w nich nikotyny.

Do uszczelnienia luki prawnej w tym zakresie doprowadziło przyjęcie na poziomie unijnym dyrektywy w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich w sprawie produkcji, prezentowania i sprzedaży wyrobów tytoniowych i powiązanych wyrobów, która wymogła na państwach członkowskich dostosowanie regulacji krajowych do nowego prawa unijnego, a jednocześnie zmieniającego się rynku.

Implementacja dyrektywy w polskim prawie doprowadziła do uwzględnienia w katalogu produktów objętych zakazem reklamy i promocji nowej kategorii wyrobów – papierosów elektronicznych (a także pojemników zapasowych). Nowelizacja ukróciła praktyki marketingowe producentów, zachęcające konsumentów do zakupu i spożywania wyrobów negatywnie wpływających na stan zdrowia społeczeństwa i stopień uzależnienia.

Podgrzewane wyroby tytoniowe oraz ich podgrzewacze

Od tego czasu na rynku pojawiły się jednak kolejne produkty, nazywane „nowatorskimi wyrobami tytoniowymi”, których zarówno ustawodawcy unijni, jak i krajowi nie przewidzieli. Należą do nich podgrzewane wyroby tytoniowe oraz ich podgrzewacze, których popularność w ostatnich latach znacząco wzrosła. Tendencja ta została zauważona przez organy unijne, które w czerwcu 2022 roku przyjęły Dyrektywę Delegowaną. Wprowadzono w niej m.in. definicję podgrzewanego wyrobu tytoniowego, który został uznany za nowatorski wyrób tytoniowy, w którym, w wyniku podgrzania dochodzi do emisji zawierającej nikotynę i inne substancje chemiczne, która jest następnie wdychana przez użytkownika lub użytkowników i który, w zależności od jego cech, jest wyrobem tytoniowym bezdymnym lub wyrobem tytoniowym do palenia.

Ale do użycia podgrzewanego wyrobu tytoniowego niezbędny jest jeszcze jeden element – podgrzewacz. Zgodnie z przepisami ustawy tytoniowej artykuły i przyrządy przeznaczone do używania tytoniu lub wyrobów tytoniowych mieszczą się w kategorii rekwizytów tytoniowych. I to właśnie do nich należą omawiane podgrzewacze. Przydzielenie podgrzewaczy tytoniu i podgrzewanych wyrobów tytoniowych do innych kategorii sprawia jednak, że szerokość regulacji zakazujących ich reklamy i promocji jest różna.

Dotyczy to w szczególności eksponowania różnego rodzaju produktów w miejscach sprzedaży detalicznej. Zgodnie z ust. 3 ustawy zabrania się bowiem eksponowania przedmiotów imitujących opakowania wyrobów tytoniowych oraz przedmiotów imitujących opakowania papierosów elektronicznych lub pojemników zapasowych. Oznacza to, że choć opakowania wyrobów tytoniowych (i przedmioty je imitujące) nie mogą być eksponowane, a więc w pewnym sensie promowane w miejscu sprzedaży, nie dotyczy to rekwizytów tytoniowych, które tym zakazem nie zostały objęte.

Odmienne reguły dotyczące wyrobów tytoniowych i rekwizytów tytoniowych przewidziano także w kontekście ich sprzedaży. Zgodnie z ustawą tytoniową zakazana jest sprzedaż na odległość wyrobów tytoniowych, papierosów elektronicznych, pojemników zapasowych i ich części. Ustawodawca nie wymienił jednak w tym artykule rekwizytów tytoniowych, umożliwiając producentom podgrzewaczy tytoniu ich sprzedaż na odległość, czyli przykładowo w sklepie internetowym.

Powyższe przykłady pokazują, że choć zakazem reklamy i promocji objęte są zarówno wyroby tytoniowe, czyli podgrzewane wyroby tytoniowe, jak i rekwizyty tytoniowe, czyli podgrzewacze, ustawodawca zapewnił producentom tych drugich niewielki zakres swobody, umożliwiając podjęcie pewnych, choć bardzo ograniczonych, działań o charakterze marketingowym. Zgodne z prawem będzie więc przykładowo umieszczenie w miejscu sprzedaży standu prezentującego podgrzewacze tytoniu. Niezgodne z prawem będzie natomiast wyeksponowanie dostępnych w ofercie producenta podgrzewanych wyrobów tytoniowych poprzez pokazanie ich opakowań lub przedmiotów imitujących te opakowania.

Co dalej?

Pojawianie się na rynku nowatorskich wyrobów tytoniowych powoduje konieczność dostosowania regulacji prawnych do dynamicznych zmian rynkowych. Prawodawstwo unijne dotyczące podgrzewanych wyrobów tytoniowych i ich podgrzewaczy wskazuje, że rynek wyrobów i rekwizytów tytoniowych jest stale monitorowany. Działania legislacyjne pokazują, że celem ustawodawcy jest uszczelnienie zakazu reklamy i promocji również w odniesieniu do nowatorskich wyrobów. Dlatego też w najbliższym czasie można spodziewać się dalszego zaostrzania zakresu zakazu reklamy i promocji, zarówno w kontekście podgrzewanych wyrobów tytoniowych i ich podgrzewaczy, jak i innych nowatorskich wyrobów tytoniowych – tych obecnych już na rynku, jak i mających pojawić się na nim w przyszłości.

Artykuł ukazał się w magazynie Think Mice – https://www.thinkmice.pl/news/prawo/4166-zakaz-reklamy-i-promocji-nowatorskich-wyrobow-tytoniowych